شرکت صنایع پلی اتیلن آب اج 122 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 91

شرکت صنایع پلی اتیلن آب اج

مستندات سیستم مدیریت کیفیت – صفحه روی جلد مستندات

عنوان سند: نظامنامه

شماره سند(نظام کیفیت): QM-FINAL

نوع سند: نظام نامه رویه دستور العمل فرم * سایر

نام واحد : کیفیت

نام سایر واحدهای مرتبط با سند: مدیریت- تضمین کیفیت

پروژه:

توضیح مهم : این سند تحت پوشش کنترل مدارک مدیریت کیفیت شرکت می باشد، کپی یا تکثیر و یا تغییر آن به هر طریق و توسط هر فرد درون و برون سازمانی مجاز نمی باشد و فقط اخذ آن از دبیرخانه تضمین کیفیت ممکن میباشد. در موارد استناد به این سند، توجه گردد که آخرین بازنگری توزیع شده دارای ارزش بوده و نسخه های قدیمی از اعتبار خارج می باشند.

*:

شماره صدور :

تاریخ صدور/ ابلاغ:

1/7/1383

مهراعتبار:

نام تهیه کننده:

سمت

تاریخ: امضا:

نام تایید کننده:

سمت:

تاریخ: امضا:

نام تصویب کننده:

سمت:

تاریخ:

صفحه

شماره بازنگری:

شماره فایل کامپیوتری:

عنوان سند:

نظامنامه کیفیت

مستندات نظام کیفیت

شماره عنصر:2-4

شماره سند:QM

عنوان صفحه

1-1 1- کلیات

7

1-2 تاریخچه سازمان

7

1-3 مقدمه

7

1-4 دامنه کاربرد

7

2- مرجع قانونی

7

3- واژگان و تعاریف

7

4- سیستم مدیریت کیفیت

8

4-1 الزامات عمومی

8

4-2 الزامات مستند سازی

8

4-2-1 کلیات

8

4-2-2 نظامنامه کیفیت

9

4-2-3 کنترل مستندات

9

4-2-3-1 مشخصات مهندسی

10

4-2-3-2 تغییرات مهندسی

10

4-2-4 کنترل سوابق کیفیت

10

4-2-4-1 دوره نگهداری سوابق

10

5- مسئولیت مدیریت

10

5-1 تعهد مدیریت

10

5-1-1 کارایی فرآیند

11

5-2 تمرکز بر مشتری(مشتریگرایی)

11

5-3 خط مشی کیفیت

11

5-4 طرح ریزی

11

5-4-1 اهداف کیفیتی

11

5-4-2 طرح ریزی سیستم مدیریت کیفیت

12

عنوان سند:

نظامنامه کیفیت

مستندات نظام کیفیت

شماره عنصر:2-4

شماره سند:QM

عنوان صفحه

5-5 مسئولیت ، اختیار و ارتباطات

12

5-5-1 مسئولیت و اختیار

12

5-5-1-1 مسئولیت کیفیت

14

5-5-1-2 نمودار سازمانی

14

5-5-1-3 ماتریس ارتباطات

14

5-5-2 نماینده مدیریت

14

5-5-2-1نماینده مشتری

14

5-5-3 ارتباطات داخلی

14

5-6 بازنگری مدیریت

15

5-6-1 کلیات

15

5-6-1-1 عملکرد سیستم مدیریت کیفیت

15

5-6-2 ورودی های بازنگری

15

5-6-3خروجی ها ی بازنگری

15

6- مدیریت منابع

16

6-1 فراهم آوری و تامین منابع

16

6-2 منابع انسانی

16

6-2-1 کلیات

16

6-2-2 صلاحیت(شایستگی)آگاهی و آموزش

16

6-2-2-1 مهارت های طراحی محصول

17

6-2-2-2 آموزش

17

6-2-2-3 آموزش حین کار

17

6-2-2-4 انگیزش و ارتقا کارکنان

17

6-3 زیر ساخت

18

6-3-1 طرح ریزی کارخانه،تسهیلات و تجهیزات

18

عنوان سند:

نظامنامه کیفیت

مستندات نظام کیفیت

شماره عنصر:2-4

شماره سند:QM

عنوان صفحه

6-3-2 طرحهای اقتصادی

18

6-4 محیط کار

18

6-4-1 ایمنی کارکنان به منظور دستیابی به کیفیت محصول

18

6-4-1-1 ایمنی کارکنان به منظور دستیابی به کیفیت محصول - تکمیلی

19

6-4-2 پاکیزگی محیط کار

19

7- تحقق محصول

19

7-1 طرح ریزی تحقق محصول

19

7-1-1- طرح ریزی تحقق محصول- تکمیلی

20

7-1-2 معیار پذیرش

20

7-1-3 رازداری

20

7-1-4 کنترل تغییرات

20

7-2 فرآیندهای مرتبط با مشتری

20

7-2-1 تعیین نیازمندیها و الزانات مرتبط با محصول

20

7-2-1-1 مشخصات ویژه تعیین شده توسط مشتری

21

7-2-2 بازنگری الزامات مرتبط با محصول

21

7-2-2-1 بازنگری الزامات مرتبط با محصول - تکمیلی

22

7-2-2-2 امکان سنجی ساخت در سازمان

22

7-2-3 ارتباط با مشتری

22

7-2-3-1 ارتباط با مشتری- تکمیلی

22

7-3 طراحی و توسعه

23

7-3-1 طرح ریزی طراحی و توسعه

23

7-3-1-1 دیدگاه چند تخصصی

23

7-3-2 ورودی های طراحی توسعه

23

7-3-1-1 دیدگاه چند تخصصی

23

تحقیق درمورد شرکت صنایع پلی اتیلن آب اج

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 91

شرکت صنایع پلی اتیلن آب اج

مستندات سیستم مدیریت کیفیت – صفحه روی جلد مستندات

عنوان سند: نظامنامه

شماره سند(نظام کیفیت): QM-FINAL

نوع سند: نظام نامه رویه دستور العمل فرم * سایر

نام واحد : کیفیت

نام سایر واحدهای مرتبط با سند: مدیریت- تضمین کیفیت

پروژه:

توضیح مهم : این سند تحت پوشش کنترل مدارک مدیریت کیفیت شرکت می باشد، کپی یا تکثیر و یا تغییر آن به هر طریق و توسط هر فرد درون و برون سازمانی مجاز نمی باشد و فقط اخذ آن از دبیرخانه تضمین کیفیت ممکن میباشد. در موارد استناد به این سند، توجه گردد که آخرین بازنگری توزیع شده دارای ارزش بوده و نسخه های قدیمی از اعتبار خارج می باشند.

*:

شماره صدور :

تاریخ صدور/ ابلاغ:

1/7/1383

مهراعتبار:

نام تهیه کننده:

سمت

تاریخ: امضا:

نام تایید کننده:

سمت:

تاریخ: امضا:

نام تصویب کننده:

سمت:

تاریخ:

صفحه

شماره بازنگری:

شماره فایل کامپیوتری:

عنوان سند:

نظامنامه کیفیت

مستندات نظام کیفیت

شماره عنصر:2-4

شماره سند:QM

عنوان صفحه

1-1 1- کلیات

7

1-2 تاریخچه سازمان

7

1-3 مقدمه

7

1-4 دامنه کاربرد

7

2- مرجع قانونی

7

3- واژگان و تعاریف

7

4- سیستم مدیریت کیفیت

8

4-1 الزامات عمومی

8

4-2 الزامات مستند سازی

8

4-2-1 کلیات

8

4-2-2 نظامنامه کیفیت

9

4-2-3 کنترل مستندات

9

4-2-3-1 مشخصات مهندسی

10

4-2-3-2 تغییرات مهندسی

10

4-2-4 کنترل سوابق کیفیت

10

4-2-4-1 دوره نگهداری سوابق

10

5- مسئولیت مدیریت

10

5-1 تعهد مدیریت

10

5-1-1 کارایی فرآیند

11

5-2 تمرکز بر مشتری(مشتریگرایی)

11

5-3 خط مشی کیفیت

11

5-4 طرح ریزی

11

5-4-1 اهداف کیفیتی

11

5-4-2 طرح ریزی سیستم مدیریت کیفیت

12

عنوان سند:

نظامنامه کیفیت

مستندات نظام کیفیت

شماره عنصر:2-4

شماره سند:QM

عنوان صفحه

5-5 مسئولیت ، اختیار و ارتباطات

12

5-5-1 مسئولیت و اختیار

12

5-5-1-1 مسئولیت کیفیت

14

5-5-1-2 نمودار سازمانی

14

5-5-1-3 ماتریس ارتباطات

14

5-5-2 نماینده مدیریت

14

5-5-2-1نماینده مشتری

14

5-5-3 ارتباطات داخلی

14

5-6 بازنگری مدیریت

15

5-6-1 کلیات

15

5-6-1-1 عملکرد سیستم مدیریت کیفیت

15

5-6-2 ورودی های بازنگری

15

5-6-3خروجی ها ی بازنگری

15

6- مدیریت منابع

16

6-1 فراهم آوری و تامین منابع

16

6-2 منابع انسانی

16

6-2-1 کلیات

16

6-2-2 صلاحیت(شایستگی)آگاهی و آموزش

16

6-2-2-1 مهارت های طراحی محصول

17

6-2-2-2 آموزش

17

6-2-2-3 آموزش حین کار

17

6-2-2-4 انگیزش و ارتقا کارکنان

17

6-3 زیر ساخت

18

6-3-1 طرح ریزی کارخانه،تسهیلات و تجهیزات

18

عنوان سند:

نظامنامه کیفیت

مستندات نظام کیفیت

شماره عنصر:2-4

شماره سند:QM

عنوان صفحه

6-3-2 طرحهای اقتصادی

18

6-4 محیط کار

18

6-4-1 ایمنی کارکنان به منظور دستیابی به کیفیت محصول

18

6-4-1-1 ایمنی کارکنان به منظور دستیابی به کیفیت محصول - تکمیلی

19

6-4-2 پاکیزگی محیط کار

19

7- تحقق محصول

19

7-1 طرح ریزی تحقق محصول

19

7-1-1- طرح ریزی تحقق محصول- تکمیلی

20

7-1-2 معیار پذیرش

20

7-1-3 رازداری

20

7-1-4 کنترل تغییرات

20

7-2 فرآیندهای مرتبط با مشتری

20

7-2-1 تعیین نیازمندیها و الزانات مرتبط با محصول

20

7-2-1-1 مشخصات ویژه تعیین شده توسط مشتری

21

7-2-2 بازنگری الزامات مرتبط با محصول

21

7-2-2-1 بازنگری الزامات مرتبط با محصول - تکمیلی

22

7-2-2-2 امکان سنجی ساخت در سازمان

22

7-2-3 ارتباط با مشتری

22

7-2-3-1 ارتباط با مشتری- تکمیلی

22

7-3 طراحی و توسعه

23

7-3-1 طرح ریزی طراحی و توسعه

23

7-3-1-1 دیدگاه چند تخصصی

23

7-3-2 ورودی های طراحی توسعه

23

7-3-1-1 دیدگاه چند تخصصی

23

سیستم های HACCP در صنایع غذایی 15ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 15

سیستم های (HACCP )در صنایع غذایی

HACCP مخفف hazard analysis and critica lcontrol point است, اندیشه برقراری این سیستم برای کاهش ریسک سلا مت مصرف کنند گان مواد غذایی از اقدامات شرکت pilsbury مشاور وهمکار سازمان ملی سفینه های فضا یی و فضا نوردی امریکا (نا سا) (NASA ) ریشه گرفته است

سسیستم های (HACCP )در صنایع غذایی

HACCP مخفف hazard analysis and critica lcontrol point است, اندیشه برقراری این سیستم برای کاهش ریسک سلا مت مصرف کنند گان مواد غذایی از اقدامات شرکت pilsbury مشاور وهمکار سازمان ملی سفینه های فضا یی و فضا نوردی امریکا (نا سا) (NASA ) ریشه گرفته است . اصول ابتدا یی این کار توسط ( Hoaward E .Bauman ) از شرکت پیلسبو ری با همکاری ناسا و ازمایشگا ههای ارتش و نیروی هوایی

امریکا از یافته های یک پروژه پژوهشی مشترک حاصل گردیده  به این ترتیب که در سال

1959 از شرکت پیلسبو ری خواسته شد تا فرمولا سیون وتولید ازمایشی یک غذای بهداشتی

 سالم وقابل استفاده در شرایط بی وزنی در فضا انجام دهد  شرکت پیلسبو ری برای حل این مشکل اغاز به کار کرد و در اولین مرحله با این سوال مواجه شد که ایا مواد غذایی و به وﯾژه

مواد غذایی که دارای ذرات ریز وپودری شکل هستند در شرایط بی وزنی چه حالتی پیدا می کنند ‘ جواب سوال کم وبیش روشن بود و به همین جهت محققین شرکت پیشنهاد کردند که غذاهای وﯾژه سفر های فضا یی در اندازه های لقمه ای تهیه شده وبا یک لایه پوشش های خوارکی قابل انعطاف پوشانده شود تا از پخش شدن ذرات انها در فضا جاو گیری شود و سفینه فضا یی با ذرات معلق مواد غذا یی الوده نشود و ضمنا سلامت مصرف ان صد در صد

تضمین شود ‘ مشکل ترین مسله در این مورد تضمین صد در صدی عدم الودگی این غذا با باکتری ها ‘ ویرو سها وسایر عوامل بیماریزا ی بیو لو ژیکی و شیمیا یی و فیزیکی بود .

حین اجرای پروژبزودی روشن شد که روشهای کنترل کیفی موجود ان زمان قادر به چنین تضمینی نبود ‘ ضمن این که ازمون های لازم برای تضمین سلامت نسبی محصول هم بسیار زیاد و پر هزینه بود و این مسله موجب شد که مجریان پروژه به فکر استفاده از تکنیک های

جدید برای تضمین سلا مت فضا نوردان باشند .

با مراجه به تکنیک های ناسا برای کاهش ریسک در اجزا ء و قطعا ت سفینه های فضایی معلوم شد برای ازمون دستگا ها وقطعا ت سفینه فضا یی از روشهای اشعه ایکس و اولترا سونیک استفاده می شود ‘ که این روشها در مورد مواد غذایی قابل استفاده نبودند ‘ بنابراین

لازم بود از تدابیر دیگری استفاده شود . در جستجوی راههای جدید برای حل این مشکل محققین پروژه به این نتیجه رسیدند که تنها راه استفاده از روش های پیشگیرانه از الودگی والودگی مجد داست . ولازمه این کار کنترل دقیق مواد اولیه ‘فرایند ها ‘ محیط ‘شرایط اقلیمی‘ نیروی انسانی ‘ انبارها و چگونگی توزیع ومصرف است و چنا نچه این کار به نحو مطلوب انجام گیرد نیاز به کنترل فراورده نها یی نیست و به این ترتیب سیستم HACCP

پایه گذاری شد ‘ که در اصل نوعی سیستم داوطلبانه برای پیش گیری از الودگی مواد غذایی طی مراحل مختلف تولید است . این سیستم در هر واحد تولیدی مواد غذایی یا نقاطی از ان قابل پیاده کردن است و موجب می شود که عوامل مختلف الودگی مانند عوامل بیولوژیکی ‘

شیمیای‘ و فیزیکی نتواند سلامت مصرف کننده را به خطر بیاندازد .

HACCP در واقع نوعی روش سیستماتیک بررسی مواد اولیه, فرآیند , فرآورده نهایی , شرایط جابه جایی ونگهداری , بسته بندی وتوزیع مواد غذایی است و این امکان را می دهد که نقاط حساس و خطر آفرین خط تولید شناسایی شد هو با دقت بیشتری تحت نظارت قرار گیرند. نقاطی از زنجیره تولید که در آنها امکان مخاطره سلامت مصرف کننده وجود دارد را نقاط بحرانی یا به عبارت بهتر نقاط کنترل بحران (CCP)Crilical Control Point نامند, این نقاط را از آن جهت یا به عبارت بختر نقاط کنترل بحران گویند که الزاما در آنجا باید بحران ها کنترل شوند, تا اینکه شناسایی و فقط معرفی شوند, نقاط بحرانی نقاطی از زنجیره تولید هستند که عدم کنترل انها می تواند منجر به عدم ایمنی مصرف ماده غذایی شود. این نقاط از زنجیره تولید هستند که عدم کنترل آنها می تواند منجر به عدم ایمنی مصرف ماده غذایی شود. این نقاط اعم از این که در مرحله تامین مواد اولیه, آماده سازی آنها, فرمولاسیون , فرآوری , بسته بندی , نگهداری و مصرف باشند, میزان خطر آفرین آنها باید از روی نموداری (پیوست شماره ٦ ) که به نام درخت تصمیم گیری معروف است معین شود.

بدیهی است تعیین نقاط HACCP در خط تولید کار مشکلی نیست, مشکل اصلی چگونگی پیش گیری از مخاطره سلامت مصرف کننده در این نقاط است. در اجرای HACCP لازم است بطور کلی هریک از عوامل تولید مانند, مواد اولیه, نیروی انسانی, ماشین آلات, ساختمان, روشهای انجام کار تولید, روشهای نظارت , کنترل و بازرسی و روشهای مدیریت به اجزاء مربوط به آنها تقسیم شود, و هر یک جداگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. و موارد موثر در ایمنی آنها جداگانه بررسی شودو پس از این مرحله این اجزا, کنار هم قرار گیرند, که در ادامه بحث بطور خلاصه درباره آنها بحث خواهد شد.

به هر حال نتیجه بررسی های شرکت پیلسبوری در سال۱۹٧۱در کنگره ملی نگهداری مواد غذایی آمریکا ارایه شد, بدنبال این اقدام Food and Drug Administration FDA آمریکا, یک برنامه آموزشی ضمن خدمت برای پرسنل خود ترتیب داد که در آن محققین پروژه HACCP , شرکت کنندگان را برای کنترل مواد غذایی آموزش دادند.

اولین گزارش های علمی درباره HACCP در سال ۱۹۷۳توسط شرکت پیلسبوری انتشار یافت و از سال ۱۹۸۰ سیستم HACCP توسط سازمان بهداشت جهانی ICMSF,WHO پذیرفته شد. از سال ۱۹۸۵اکادمی ملی علوم آمریکا(1) این سیستم را پذیرفت و کاربرد آنها را به صنایع غذایی توصیه نمود. در سال ۱۹۸۸کتاب HACCP توسط چاپ و منتشر شد.

وبالا خره در سال ۱۹۹۱, HACCP وارد استاندارد های کد کس CAC گردید

عوامل موثر در مخاطره سلامت مصرف کننده

تحقیق درمورد رشته مهندسی صنایع تحلیل سیستم‌ها طراحی و بهبود سیستم کنترل کیفیت شرکت پلاستیران 79 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 99

دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر

گروه مهندسی صنایع

پروژه کارآموزی

رشته مهندسی صنایع تحلیل سیستم‌ها

عنوان

طراحی و بهبود سیستم کنترل کیفیت

شرکت پلاستیران

استاد راهنما

جناب آقای مهندس شجاعی

پژوهشگر

محسن جراحی

80016757

تابستان 1386

تشکر و قدردانی

سپاس بیکران خدایی را سزاست که توفیق دانش اندوزی مرکب معرفت را به ما عطا نمود.

وظیفه خود می‌دانم که از استاد عالیقدر جناب آقای دکتر امیری که در نهایت صبوری و متانت در تمام مراحل انجام این پروژه از رهنمودهای ایشان بهره‌مند بودم تشکر و قدردانی نمایم.

چکیده

امروزه کیفیت به عنوان عامل اصلی در تصمیم‌گیری مشتریان در مرحلة ارزیابی محصول و یا خدمات به کار می‌رود. بدون شک همه بر این باوریم که محصول کیفیت و حضور در صحنة رقابت داخلی و جهانی با شعار دادن تحقق نمی‌یابد بلکه دستیابی به این امر مهم فقط با شناخت و استفاده از روشهای علمی مربوطه امکان‌پذیر است. از مجموعه روشهای علمی مورد استفاده در علم کیفیت، روشهای آماری اهمیت خاص را دارا بوده و برای به کار بردن روشهای آماری استفاده از رایانه امری بدیهی است. آمار و در پی آن کنترل کیفیت، علومی هستند که براساس داده‌های جمع‌آوری شده تخمین می زنند و به تصمیم‌گیری کمک می‌کنند بنابراین کار با حجم داده‌های فراوان در راستای تجزیه و تحلیل و نیل به هدف امری اجتناب‌ناپذیر است.

SPC نیز یکی از تکنیک‌هایی می‌باشد که با استفاده از روشهای آماری و در صورت اجرای صحیح، بهبود چشمگیر کیفیت و کاهش قابل توجهی را در هزینه تمام شده کالا به ارمغان می‌آورد. در پروژه حاضر سعی شده است با استفاده از نمودارهای تجزیه و تحلیل به سئوالات زیر پاسخ داده شود:

مواد اولیه با چه مجوزی وارد می‌شوند؟

اقلام نیم ساخته با چه مجوزی وارد مرحلة بعدی می‌شوند؟

قطعات تمام شده با چه مجوزی جهت خریدار ارسال می‌شوند؟

فهرست مطالب

عنوان

صفحه

فصل اول:

شناختی مختصر در مورد کنترل کیفیت آماری

فصل دوم:

معرفی شرکت انتخاب شده

فصل سوم:

معرفی تفضیلی محصولات

کاتالیزگرها و مکانیسم عملکرد و کاربرد آنها در صنایع 22ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 22

به نام خدا

عنوان مقاله

کاتالیزگرها و مکانیسم عملکرد و کاربرد آنها در صنایع

نگارنده:

خانم حوریه فرجی

ناحیه 4 تبریز

خلاصه:

کاتالیزگرها موادی هستند که سرعت واکنش‌های شیمیایی را افزایش می‌هند ولی در واکنش مصرف نمی‌شوند.

کاتالیزگرها چه در کاربردهای صنعتی وچه در فرآیندهای بیولوژیکی اهمیت بسیاری دارند زیرا در واکنشهای صنعتی لازم است که سرعت واکنش به طریقی مثلاً استفاده از کاتالیزگرها افزایش داده شود تا تولید فرآورده‌های حاصل از ان از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد، اگر چه می‌توان با افزایش دما سرعت واکنش را به مقدار قابل توجهی افزایش داد ولی از آن جا که افزایش دما با مصرف انرژی همراه است، چنین اقدام صرفه‌ی اقتصادی نخواهد داشت، از سوی دیگر بسیاری از مواد نسبت به گرما حساس هستند و در اثر گرما تجزیه می‌شوند به همین دلیل مناسب‌ترین راه این است که برای سرعت دادن به واکنش‌های شیمیایی از کاتالیزگر استفاده گردد.

کاتالیزگرها در فرآیندهای بیولوژیکی هم از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. آنزیم‌ها مانند یک کاتالیزگر در کلیه اعمال زیستی نقش بسیار اساسی و ماهرانه‌ای را ایفا می‌کنند که کاتالیزگرها را می‌توانیم به یک کلید تشبیه کنیم که می‌تواند انواع قفل‌ها را با مکانیسم‌های مختلف باز کند یعنی نقشی که آنزیم‌ها در اعمال زیستی و حیاتی ایفا می‌کنند بسیار مؤثرتر از کاتالیزگرهایی است که ساخته‌ی دست بشر است در این مقاله سعی شده است که از تعریف کاتالزگر، خواص چند مکانیسم کاتالیزگرها مورد بحث و بررسی قرار گیرد و برخی از کاربردهای آن در صنعت بیان شده است نقش و اهمیت کاتالیزگرها در پالایش‌های نفت و بسیاری از سنتزها در سایه‌ی بهره‌گیری از کاتالیزگرهای خاصی با مکانیسم‌های معین انجام می‌گیرد و برخی از کاتالیزگرها نه تنها تشکیل یا شکستن پیوندها را آسان می‌کنند بلکه محصولات واکنش را هم در قالب هندسی خاصی تولید می‌کنند امیدواریم مورد توجه قرار گیرد.

مقدمه

تا اغاز قرن نوزدهم ماهیت کاتالیزگرها ناشناخته بود، سرانجام در سال 1835 میلادی، ژان یاکوب برسلیوس شیمیدان سوئدی در بررسی واکنشهای شیمیایی در طول سی سال پژوهش و بررسی یکی از خصوصیات مهم واکنشها را سرعت انجام آنها دانست زیرا واکنشهایی که در آزمایشگاه انجام می‌شود باید از سرعت کافی برخوردار باشد تا بتوان واکنشی را دنبال کرده و با مشاهده آزمایش به نتایجی دست یافت مانند هر گاه شعلة کبریت افروخته‌ای را به توده‌ای از قند تماس دهید قند گداخته می‌‌شود ولی نمی‌سوزد، برای سوزاندن قند می‌توانید مقداری خاکستر سیگار یا کمی از خاک گلدان روی آن بریزید در این صورت قند با شعله‌ی آبی خیره‌کننده‌ای همراه با صدای فش‌فش خواهد سوخت در این عمل خاکستر سیگار یا خاک گلدان کاتالیزگر است، یعنی سوختن قند در مجاورت خاکستر یا خاک انجام می‌گیرد، لیکن خاکستر یا خاک در پایان واکنش بدون تغییر شیمیایی به جا می‌ماند.

کشف کاتالیزگرهای جدید تأثیر فراوانی در صنعت داشته است و واکنشهای شیمیایی در صنعت باید نسبتاً سریع انجام شوند زیرا یک کارخانه‌دار نمی‌تواند سالها در انتظار بدست آمدن محصولی بماند که امروز بازار فروش خوبی دارد.

دانش روز افزون درباره‌ی آنزیم‌ها یعنی کاتالیزگرهای زیستی درک ما را درباره‌ی فرآیندهای زیستی دگرگون کرده است، به همین دلیل مطالعه و نحوه‌ی کاربرد آنها در بین مواد شیمیایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

آنزیم‌ها در تنظیم سرغت واکنشهای شیمیایی که در بدن موجودات زنده انجام می‌شوند، نقش بسیار اساسی دارند. آنزیم‌ها خود ترکیبهای پیچیده‌ای هستند که از مولکولهای بسیار سنگین پروتئینی ساخته شده‌اند. تنظیم و اداره هر یک از واکنشهای زیستی به عهده‌ی آنزیم ویژه‌ای است. امروزه تخمین زده‌اند که چندین هزار آنزیم مختلف در اداره‌ی اعمال زیستی بدن انسان شرکت دارند. بسیاری از فرآیندهای زیستی، مانند گوارش در جانوران و فتوسنتز در گیاهان ضروری هستند. آنزیم‌ها نقش مهمی در لخته شدن خون و انقباض بافتهای ماهیچه‌ای دارند، کاتالیزگرها حتی سبب تغییر رنگ برگ‌ها در پائیز و تبدیل گلولز به اتیل الکل (اتانول) مطابق با واکنش زیر می‌شوند:

نخستین بار لویی پاستور در دهة سال 1850 با پژوهشهای خود درباره‌ی تخمیر، کاتالیزگرهای زیستی را مورد مطالعه قرار داد، پاستور نشان داد که ارگانیسم ذره‌بینی مخمر سبب تبدیل گلولز به اتانول و کربن دی‌اکسید می‌شود که بعدها دانشمند آلمانی ادوارد بوخنر در سال 1897 نشان داد که این تخمیر توسط ماده‌ی موجود در عصارة مخمر حاصل می‌شود و این ماده را آنزیم نامیدند.

بعدها مواد دیگری کشف شدند که می‌توانستند به عنوان کاتالیزگر در فرآیندهای زیستی شرکت کنند سی سال پس از کشف بوخنر نخستین آنزیم به حالت بلوری خالص بدست آمد.

هر آنزیم معمولاً می‌تواند تنها در یک واکنش خاص به عنوان کاتالیزگر شرکت کند، بنابراین سلولهای زنده صدها انزیم مختلف را تولید می‌کنند تا این آنزیم‌ها در صدها واکنش شیمیایی مختلف، که ضرورت زنده ماندن سلولها هستند، به عنوان کاتالزگر شرکت کنند.

آنزیم‌ها کاتالیزگرهایی با کارآیی شگفت‌آوری هستند مقیاسی از این کارایی، عدد تبدیل است. عدد تبدیل تعداد مولکولهایی از ماده اولیه است که یک مولکول آنزیم در هر واحد زمانی به فرآورده‌های تبدیل می‌کند. عدد تبدیل آنزیم مالتوز ، که در تمام ارگانیسم‌های حیوانی یافت می‌شود در واکنش ئیدرولیز قند مالتوز است که در این واکنش گلولز تشکیل می‌شود.

سرعت انجام همه‌ی واکنشهای شیمیایی یکسان نمی‌باشد مثلاً بعضی از واکنشها سریع هستند مانند اگر مقدار کمی از سدیم را در آب بیاندازیم به سرعت با اکسیژن آب واکنش داده و محلول قلیا تولید می‌کند. برخی از واکنشها از سرعت بسیار کمی برخوردار هستند مانند مس در شرایط عادی به آرامی با اکسیژن هوا ترکیب می‌شود، از این رو ذخایری از این عنصر در سطح زمین یافت می‌شود، واکنشهای دیگری نیز هستند که سرعت متوسطی دارند مانند واکنش آهن با اکسیژن هوا که در شرایط عادی مدت زمان متوسطی طول می‌کشد تا آهن زنگ بزند البته واکنشهای فوق را می‌توان تحت شرایط سریع یا از سرعت آن کاست بنابراین عواملی مانند دما، غلظت، کاتالیزگر واکنش‌دهنده‌ها سطح تماس، ماهیت مواد اولیه کاتالیزگر به میزان قابل توجهی روی سرعت واکنش مؤثر خواهد بود.

برای مثال برسلیوس شرح داد که چگونه اسیدها، تبدیل نشاسته به قند را سرعت می‌دهند و چگونه در مجاورت فلز پلاتین، واکنشها بین گازها با سرعت بیشتر صورت می‌گیرد.

در سال 1902 ویلهلم استوالد شیمیدان آلمانی کاتالیزگر را ماده‌ای تعریف کرد که سرعت واکنشهای شیمیایی را تغییر می‌دهد و در پایان واکنش بدون تغییر، باقی می‌ماند و هم‌چنین توانست خصوصیات ویژه‌ای کاتالیزگرها را بیان نماید.

برخی از خصوصیات ویژه‌ی کاتالیزگرها

کاتالیزگرها در فعالیت خود ویژگی‌های کاملاً خاصی دارند در بعضی از موارد یک کاتالیزگر معین موجب سنتز نوعی محصولات خاص از بعضی مواد می‌شود حال آنکه کاتالیزگر دیگر موجب سنتز محصولات کاملاً متفاوت دیگری از همان مواد می‌شود و امکان وقوع هر دو واکنش از لحاظ ترمودینامیکی میسر است مانند مونوکسیدکربن و هیدروژن می‌توانند با توجه به کاتالیزگر به کار رفته و شرایط واکنش فرآورده‌های بسیار گوناگونی را تولید کنند. اگر یک کاتالیزگر کبالت یا نیکل در واکنش مونوکسیدکربن با ئیدروژن به کار رود، مخلوطی از ئیدروکربنها به دست می‌آید ولی اگر در همین واکنش مخلوطی از اکسیدهای روی و کروم به عنوان کاتالیزگر مصرف شود از 2Co و 2 H متانول تولید می‌‌شود یعنی:

ساده‌ترین و ارزان‌ترین راه برای سرعت بخشیدن به یک واکنش یافتن کاتالیزگر مناسبی است که اکثراً به صورت جامدات ریزی می‌باشند البته انتخاب کاتالیزگر برای هر واکنش بیشتر یک هنر است تا علم، برای انتخاب کاتالیزگر، مواد مختلفی آزمایش می‌شود و مؤثرترین آنها انتخاب می‌شود.

اثر کاتالیزگرها در واکنشهای تعادلی

بنا به قوانین ترمودینامیک، یک سیستم در حال تعادل با اضافه کردن کاتالیزگر تغییر نمی‌کند. کاتالیزگر بر سرعت رسیدن سیستم به حالت نهایی تعادل می‌افزاید ولی نمی‌تواند مقدار ثابت تعادل را تغییر دهد زیرا در شرایط تعادل یک کاتالیزگر همان اثر را در افزودن سرعت واکنش معکوس (برگشتی) دارد که در واکنش مستقیم (رفت) نیز اعمال می‌کند.

نقش کاتالیزگری

فلزات واسطه به علت قدرت جذب سطحی زیاد، تمایل به تشکیل ترکیب‌های درون شبکه‌ای و یا کمپلسکهای فعال و سهولت شرکت در واکنش‌های اکسایش- کاهش می‌توانند بسیاری از مواد را به صورت ترکیبهای حد واسطه مناسبی که به آسانی به صورت مواد مورد نظر در می‌آیند، تبدیل کنند از این رو نقش کاتالیزگر را در بسیاری از واکنش‌ها می‌توانند ایفا کنند، به ویژه به صورت ترکیبهای آلی- فلزی مانند نقش کاتالیزگری نیکل در واکنشهای هیدروژن‌دار کردن و یا نقش کبالت در تبدیل آلکن‌ها با آلدئیدها در مجاورت Co و 2H

2- کاتالیزگر و انرژی فعالسازی

کاتالیزگر نمی‌تواند موجب وقوع واکنشهایی شود که از نظر ترمودینامیک امکان وقوع ندارند بعلاوه صرفاً حضور یک کاتالیزگر نیست که (احتمالاً به عنوان یک بخش فعال کننده) موجب اثر و سرعت واکنش می‌شود. در یک واکنش کاتالیز شده، کاتالیزگر در مراحلی