مقاله بررسی خسران و آثار آن در قرآن

فرمت : WORD                                            تعداد صفحه :115

فهرست مطالب

فصل اول:طرح تحقیق                               4

مقدمه                                      5

اهمیت و ضرورت بحث                      6

پیشینه تحقیق                               7

اهداف تحقیق                                8  

سوالهای تحقیق                              9

فرضیه ها                               9

روش تحقیق                                  10

فصل دوم:یافته های تحقیق                             11 

بخش اول:تعریف خسران،ویژگیها و مصادیق آن         12

الف)بررسی معنای لغوی واژه خسران                 12

ب) مصادیق خسران                        17

ج)ویژگیهای خاسرین                      22

بخش دوم:عوامل خسران و راههای جلوگیری از آن          35

الف)عوامل خسران                        35

1-تکذیب و انکار                    35

2- کفر                             44

3-باز داشتن مردم از راه خدا                 52

4-ظلم کردن                         54

5-شرک ورزیدن به خدا                55

6-پذیرش ولایت شیطان                 57

7-دروغ و افتراء به خداوند      62

8-آلوده کردن نفس و اطاعت از آن         62

9-باطل اندیشی و باطل کاری              64

10- شکستن پیمانها                  67

11- قطع پیوندها                    66

12- فساد در زمین                   66

13-سوء ظن داشتن بخدا               66

14-مشغول شدن به دنیا و غفلت از یاد خدا      70

15- فرو رفتن در فسادو بهره برداری از امکانات مادی در مسیر گناهان                            72

16-عملکرد ضعیف در مسولیت           73

17- درخواست بدون علم               74

ب:راههای جلوگیری از خسران:             77

1-ایمان آوردن                          79

2- انجام اعمال شایسته              81

3-سفارش کردن به حق                 82

4- سفارش کردن به صبر               83

5- تزکیه نفس                       84

6-هدایت ویژه الهی                  86

7- تسلیم در برابر خدا                  86

بخش سوم:آثار و نتایج خسران:                     87

الف)آثار خسران در دنیا                      87

1-حسرت کشیدن و مغلوب شدن           87

2- حبط اعمال                       89

3- ندامت و پشمیانی                     90

4- نازل شدن عذاب الهی              91

5- گرفتار همنشین بد شدن در دنیا             93

ب) آثار خسران در آخرت:                      94

1- ورود به جهنم                    95

2- عذاب شدید                       95

3- خلود در جهنم                    97

4- خوار و ذلیل بودن در آتش جهنم             98

5- فریادهای آنها را پاسخی نیست         99

6- بر دوش کشیدن بار سنگین گناهان            100

7- دچار حسرت گردیدن                101

8- زشت و بد منظر شدن               102

9- درخواست شفاعت و بازگشت به دنیا      103

10- نابود شدن خدایان و سخنان دروغین آنها 104

11- نهایت دوری از رحمت خداوند          105

12- حبط اعمال                      106

نتیجه گیری                                  109

فهرست منابع ومآخذ                               110

فصل اول:

طرح تحقیق

مقدمه:

حمد و سپاس خدایی را سزاست که انسان را از خاک آفرید و در او از روح خود دمید ، سپس خود را بر آفریدن او ستود و ملائکه را به سجده بر او امر کرد و بیان کرد که انسان را به هدف عبادت آفرید و او را خلیفه خود در زمین قرار داد .

و درود بر پیامبران الهی که پیوسته برای هدایت انسان مأمور گشتند و او را به نعیم بهشتی بشارت و از عذاب الهی ترساندند .

و درود بر پیامبر خاتم که اشرف پیامبران اوست و درود بر کتاب هدایت الهی قرآن که در بردارنده رطب و یابس است .

انسان طالب هدایت و سعادت ابدی باشد راهی ندارد جزء اینکه پناه ببرد به قرآن مجید که کلام خدای عزیز عالم است و دستورات قرآن مجید را به کار ببندد . زیرا عمیق ترین و زیباترین و فصیح ترین کلام ، کلام خداست و قرآن که معجزء باقی پیغمبر است برای هدایت خلق آمده و تا قیامت کلامی به زیبایی قرآن نخواهد آمد .

اما در راه هدایت ، همواره رهزنانی بوده اند که انسان را از صراط مستقیم بازداشته اند و او را به خسران و زیانکاری کشانده اند و باعث شده اند او تمام سرمایه های وجودی خود را برای حرکتی بی انتها به سوی کمال از دست بدهد .

در آیات متعددی از قرآن کریم به موضوع خسران و مطالب مربوط به آن پرداخته شده است .

نگارنده در این تحقیق می کوشد تا با بررسی آیات مربوط به خسران در حد توان خود ، تصویری جامع از این موضوع در دیدگاه قرآن ارائه کند .

تلاش شده است در توضیح آیات از تفاسیر گوناگون استفاده شود و البته از این نکته غفلت نشده است که  تحقیق صرفا به محلی برای نقل اختلافات تبدیل نشود . همچنین در مواردی از کتب اخلاقی استفاده شده است .

اهمیت و ضرورت بحث:

با نگاهی اجمالی به سوره عصر می فهمیم که قرآن همه انسان ها را در خسران و زیانکاری اعلام کرده و در این میان جماعتی که ایمان آورده اند و عمل صالح انجام می دهند و تواصی به حق و صبر دارند،از آن مستثنی شده اند.

لذا این خود دلیلی است بر اهمیت و ضرورت مطلب که برای این جانب انگیزه ای گردید که به بررسی و تحقیق در موضوع خسران و آثار آن در قرآن بپردازم.

در این تحقیق مفهوم خسران و مصادیق و ویژگی های آن را مورد بررسی قرار داده و عوامل آن را با استفاده از آیات قرآنی بیان کرده ام و همچنین راهکارهای قرآنی از ابتلا به خسران  آورده شده تا از نتایج سوء آن در دنیا و آخرت مصون مانده و به رشد و سعادت واقعی برسیم.

ان شاء الله

مروری بر مطالعات انجام شده:

این جانب پس از جستجوی منابع ،تنها دو مورد یافتم که در آنها به صورت خاص به موضوع خسران پرداخته شده بود که عبارتند از :

پایان نامه کارشناسی با عنوان «عوامل و پیامدهای خسران در آیینه قرآن و حدیث» از خانم اکرم دیانی که در هشت بخش تنظیم شده است:

بخش اول:کلیاتی در باب خسران

بخش دوم:حوزه های خسران

بخش سوم:تعابیر گوناگون خسران در قرآن کریم

بخش چهارم: شناخت خاسرین و ویژگیهای آنان

بخش پنجم:عوامل خسران از دیدگاه قرآن

بخش ششم: آثار و نتایج خسران

بخش هفتم:زمان بروز و ظهور خسران

بخش هشتم:راه های جلوگیری از خسر

 و همچنین در کتاب «حدیث هدایت» از علی لطفی که  در باب اول به بررسی معنای خسران و زیانکاران واقعی می پردازد.

اهداف تحقیق:

هدف کلی تحقیق:

بررسی خسران و آثار آن در قرآن

اهداف جزئی:

آشنایی با مفهوم خسران و مصادیق آن بررسی ویژگی های خاسرین از منظر قرآن بررسی عوامل خسران بررسی راههای جلوگیری از خسران زدگیبررسی آثار دنیوی خسرانبررسی آثار اخروی خسران

سوالهای تحقیق:

سوالهای  اصلی:

1-آیا از منظر قرآن کریم رابطه ای میان اعمال افراد و خسران وجود دارد؟

2- آیا از منظر قرآن کریم تفاوتی بین خسران و حبط اعمال وجود دارد؟

سوالهای فرعی:

ویژگی های خاسرین در قرآن چیست؟مصادیق خسران در قرآن چه مواردی است؟آیات قرآن چه عوامل را برای خسران نام می برد؟قرآن چه راهکارهایی برای پیشگیری از ابتلا به خسران ارائه می دهد؟آثار دنیوی خسران چیست؟آثار اخروی خسران چیست؟

فرضیه ها:

از منظر قرآن خسران تحت تاثیر اعمال و رفتار بد انسان شکل می گیرد.از منظر قرآن گر چه میان خسران و حبط اعمال رابطه وجود دارد ولی این دو مترادف نیستند.

روش تحقیق :

روش جمع آوری اطلاعات در این تحقیق به صورت کتابخانه ای از طریق یادداشت هایی که از منابع و  ماخذ مختلف به دست آمده می باشد.

بدین صورت که ابتدا ، آیات مربوطه را مشخص نموده و از طریق تفاسیر مختلف به بررسی آیات پرداختم و روایات و احادیث مرتبط با این بحث را از بین کتب روایی استخراج  نمودم ، و از کتاب های اخلاقی نیز استفاده کردم.

فصل دوم:

یافته های تحقیق

بخش اول : تعریف خسران و ویژگیها و مصادیق آن:

 با نگاهی به سوره عصر درمی یابیم که قرآن کریم عموم انسانها را در خسران و زیان اعلام می نماید مگر کسانی که ایمان و عمل صالح انجام دهند و یکدیگر را به حق و صبر سفارش کنند . دنیا بازاری است که انسان در آن سرمایه عمر را از دست می دهد تا سرمایه ای به دست بیاورد و حال گروهی هستند که نه تنها سرمایه ای به دست نمی آورند بلکه سرمایه ای را هم از دست می دهند و اینها هستند که گرفتار خسران و زیان هستند . همانطور که خداوند می فرماید

پس گروهی از انسانها هستند که سرمایه های عظیم خود را به بهایی اندک می فروشند و ضلالت را به جای هدایت می خرند .

و ما در این فصل بر آنیم که با شناخت معنای دقیق خسران در قرآن ، با مصادیق آن و ویژگی های خسران در قرآن نیز آشنا شویم .

الف : بررسی معنای لغوی واژه «خسران»

در معنای اصلی «خسر» نظرات مختلفی وجود دارد و برخی برای آن چندین وجه معنایی در نظر گرفته اند.

برخی معنای اصلی خسر را به معنای ضرر و زیان ، ضد سود آورده اند .

مصطفوی در التحقیق می نویسد: «معنای اصلی در این ماده آن چیزی است که مقابل سود قرار می گیرد یعنی کم شدن در مقابل سود کردن و اما نقص و گمراهی و هلاکت و ضرر ، هر یک از این موارد گاهی بر بعضی از موارد این معنا منطبق می شوند و گاهی از آثار این معنا هستند یا از اسباب و مقدمات آن هستند 000»[1]

برخی معنای اصلی «خسر» را کم شدن ، کم کردن و نقصان دانسته اند .

قرشی در قاموس می نویسد : «باید دانست که خسر ، خسران و خسار  یک معنی بیشتر ندارند و آن نقصان و کم شدن است چنانکه صریح آیه «وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ » (رحمن / 9) و آیه ی «وَإِذَا کَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ» (مطفضین / 3) است و اینکه ضلالت و هلاکت را از معنای آن شمرده اند بدان جهت است که ضلالت و هلاکت یک  نوع نقصان و زیان است ».[2]

برخی از منابع لغوی اصل ماده «خسر» را بر همین معنا گرفته اند و همین نظر را دارند . [3]

در برخی از منابع خسران به معنای کم شدن سرمایه آمده است که گاه به انسان نسبت داده می شود و می گویند فلان کس زیان کرد و گاه به خود عمل نسبت داده می شود و می گویند تجارتش زیان کرد .

گاه واژه خسران درباره دستاوردهای زندگی یه به عبارتی دیگر درباره سرمایه های برونی مانند مال و مقام دنایی است و گاه درباره ی سرمایه های درونی یا نتایجی که از حالات نفسانی حاصل می شود مثل از دست دادن صحت و سلامتی و عقل و ایمان و ثواب . [4]

گرچه راغب معتقد است که خسران به معنای زیان در سرمایه های درونی است نه زیان در امور دنیوی و تجارت بشری . [5] نویسنده الموسوعة القرانیة هم همین نظر را دارد . [6]

در مجمع البیان ذیل آیه 27 بقره «خسر» را به معنای نابودی تمام سرمایه آورده است و می نویسد : « خاسرون کسانی هستند که نفس خویش را هلاک کردند و به منزله ی کسانی هستند که سرمایه شان نابود شده است».[7]

در المعجم الوسیط ذیل ماده «خسر» آمده است : «خسر التاجر : تاجر در تجارت خود مغبون شد و کلاه بر سرش رفت . زیان کرد در آن. خسر فلان : فلانی نابود شد . گمراه شد (خسر) الشی ء : آن چیزی کم و ناقص کرد . گویند خسر ، المیزان و الکیل : ترازو و پیمانه را کم داد و ناقص گردانید.» [8]

و در لسان العرب آمده است : خسر به معنای نابودی است و الخسار و الخسارة و الخیسری به معنای گمراهی و هلاکت است . [9]

در وجوه القرآن برای «خسر» چندین وجه معنایی در نظر گرفته اند : غبن ، ضلال ، عقوبت و عجز و نقص

به معنای غبن یعنی زیان در آیه :« إِنَّ الْخَاسِرِینَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَأَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ» (شوری / 45). در این آیه خاسر یعنی معجون و زیان دیده .
1. التحفیق فی کلمات القرآن الکریم ، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی ، تهران 1416 ه . ق ، اول ، مصطفوی حسن 1297 ق ص 52 قاموس قرآن ، دار الکتب الاسلامیة ، تهران ، 1318 ش ، نهم ، قرشی ، علی اکبر ص 243معجم مقاییس اللغة ، مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامی ، قم ، 1404 ق بی تا ج 2 ، ص 182شرح و تفسیر لغات قرآن براساس تفسیر نمونه ، بنیاد پژوهشهای اسلامی ، مشهد ، 1381 ش ، دوم ، شریعتمداری ، جعفر ، ج 1 ، ص 680 ؛ المفردات فی غریب القرآن ، رضوی ، مشهد ، 1375 ش ، دوم ، راغب اصفهانی( م 502) ، مترجم : غلامرضا خسروی حسینی ص 599 ؛ الموسوعة القرآنیة ، موسسه سجل العرب ، بی جا ، 1405 ق ، آبیاری ابراهیم ،ج 8 ، ص 166  

[5]. المفردات فی غریب القرآن، ص 599

[6]. الموسوعة القرآنیة، ج 8 ، ص 166

مجمع البیان فی تفسیر القرآن ،ناصر خسرو،تهران،1372 ش،سوم،فضل بن حسن طبرسی، ج 1،ص 170

[8] . فرهنگ المعجم الوسیط ، انتشارات اسلامی ، تهران ، 1381 ش ، اول ، ابراهیم اینس ، منتصر عبد العظیم ، الصوالحی علمیه ، محمد خلف احمد ، مترجم : محمد بندرریگی ، ج 1 ، ص 496

[9] . لسان العرب ،دار صادر،بیروت ،1414 ق،سوم،محمدبن مکرم ابن منظور، ج 1 ، ص 496