پاورپوینت درباره سرفصل های نمایه سازی

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : پاورپوینت

نوع فایل :  .ppt ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد اسلاید : 60 اسلاید

 قسمتی از متن .ppt : 

به نام خداوند بخشنده مهربان

سرفصل های نمایه سازی

نمایه چیست؟ تعریف نمایه ، نیاز به نمایه ها

اهداف نمایه سازی

تاریخچه نمایه سازی

نمایه سازان

انواع نمایه

نمایه کتاب

نمایه مدارک غیر کتابی

زبان های نمایه سازی

آشنایی با اصطلاحنامه ها

کار عملی

چکیده ، انواع چکیده، اصول چکیده نویسی و کار عملی

نمایه چیست ؟

به طور ساده نمایه سیاهه ای نظام یافته است

هر مجموعه اطلاعاتی نیازمند نمایه است . دفترچه تلفن ساده ترین نوع نمایه می باشد

نمابه Index : واژه ایندکس با ریشه لاتین Indic گرفته شده که در

قرن 16 به طور کامل وارد زبان انگلیسی شد

نمایه سازی سنتی به شکل ساده اساسی ترین کلمات متن را جمع آوری می کند،الفبایی می کند، و آدرس صفحات را می دهد.

نمایه وسیله ای است برای هدایت منظم به یک متن، محتوا، مجموعه ای از مدارک و یا هر گونه اطلاعات ضبط شده ای که به شکل معمولا الفبایی مرتب شده باشد و با استفاده از شیوه خاص و نظام ارجاعی مشخص ، موقعیت و محل هر مطلب را در بازیابی اطلاعات نشان دهد.

تعریف نمایه

طبق استاندارد نمایه سازی بریتانیا) نمایه سیاهه نظام یافته مدخلهایی است که به منظور کمک به استفاده کنندگان در جایابی اطلاعات یک مدرک ساخته می شود.

انجمن نمایه سازان امریکا : نمایه عبارت است از یک رشته محلهای دستیابی سازمان یافته که استفاده کننده را از اطلاعات معلوم به اطلاعات اضافی ناشناخته ، راهنمایی می کند.

نمایه راهنمای نظام یافته محتوای مجموعه ای از آثار نظیر مقاله های یک یا چند مجله است.

پاورپوینت درباره سرفصل های نمایه سازی

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : پاورپوینت

نوع فایل :  .ppt ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد اسلاید : 60 اسلاید

 قسمتی از متن .ppt : 

به نام خداوند بخشنده مهربان

سرفصل های نمایه سازی

نمایه چیست؟ تعریف نمایه ، نیاز به نمایه ها

اهداف نمایه سازی

تاریخچه نمایه سازی

نمایه سازان

انواع نمایه

نمایه کتاب

نمایه مدارک غیر کتابی

زبان های نمایه سازی

آشنایی با اصطلاحنامه ها

کار عملی

چکیده ، انواع چکیده، اصول چکیده نویسی و کار عملی

نمایه چیست ؟

به طور ساده نمایه سیاهه ای نظام یافته است

هر مجموعه اطلاعاتی نیازمند نمایه است . دفترچه تلفن ساده ترین نوع نمایه می باشد

نمابه Index : واژه ایندکس با ریشه لاتین Indic گرفته شده که در

قرن 16 به طور کامل وارد زبان انگلیسی شد

نمایه سازی سنتی به شکل ساده اساسی ترین کلمات متن را جمع آوری می کند،الفبایی می کند، و آدرس صفحات را می دهد.

نمایه وسیله ای است برای هدایت منظم به یک متن، محتوا، مجموعه ای از مدارک و یا هر گونه اطلاعات ضبط شده ای که به شکل معمولا الفبایی مرتب شده باشد و با استفاده از شیوه خاص و نظام ارجاعی مشخص ، موقعیت و محل هر مطلب را در بازیابی اطلاعات نشان دهد.

تعریف نمایه

طبق استاندارد نمایه سازی بریتانیا) نمایه سیاهه نظام یافته مدخلهایی است که به منظور کمک به استفاده کنندگان در جایابی اطلاعات یک مدرک ساخته می شود.

انجمن نمایه سازان امریکا : نمایه عبارت است از یک رشته محلهای دستیابی سازمان یافته که استفاده کننده را از اطلاعات معلوم به اطلاعات اضافی ناشناخته ، راهنمایی می کند.

نمایه راهنمای نظام یافته محتوای مجموعه ای از آثار نظیر مقاله های یک یا چند مجله است.

پاورپوینتی در مورد سرفصل های نمایه سازی

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : پاورپوینت

نوع فایل :  .ppt ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد اسلاید : 60 اسلاید

 قسمتی از متن .ppt : 

سرفصل های نمایه سازی

نمایه چیست؟ تعریف نمایه ، نیاز به نمایه ها

اهداف نمایه سازی

تاریخچه نمایه سازی

نمایه سازان

انواع نمایه

نمایه کتاب

نمایه مدارک غیر کتابی

زبان های نمایه سازی

آشنایی با اصطلاحنامه ها

کار عملی

چکیده ، انواع چکیده، اصول چکیده نویسی و کار عملی

نمایه چیست ؟

به طور ساده نمایه سیاهه ای نظام یافته است

هر مجموعه اطلاعاتی نیازمند نمایه است . دفترچه تلفن ساده ترین نوع نمایه می باشد

نمابه Index : واژه ایندکس با ریشه لاتین Indic گرفته شده که در

قرن 16 به طور کامل وارد زبان انگلیسی شد

نمایه سازی سنتی به شکل ساده اساسی ترین کلمات متن را جمع آوری می کند،الفبایی می کند، و آدرس صفحات را می دهد.

نمایه وسیله ای است برای هدایت منظم به یک متن، محتوا، مجموعه ای از مدارک و یا هر گونه اطلاعات ضبط شده ای که به شکل معمولا الفبایی مرتب شده باشد و با استفاده از شیوه خاص و نظام ارجاعی مشخص ، موقعیت و محل هر مطلب را در بازیابی اطلاعات نشان دهد.

تعریف نمایه

طبق استاندارد نمایه سازی بریتانیا) نمایه سیاهه نظام یافته مدخلهایی است که به منظور کمک به استفاده کنندگان در جایابی اطلاعات یک مدرک ساخته می شود.

انجمن نمایه سازان امریکا : نمایه عبارت است از یک رشته محلهای دستیابی سازمان یافته که استفاده کننده را از اطلاعات معلوم به اطلاعات اضافی ناشناخته ، راهنمایی می کند.

نمایه راهنمای نظام یافته محتوای مجموعه ای از آثار نظیر مقاله های یک یا چند مجله است.

نیاز به نمایه

هدف اساسی کتابخانه ها ، حفظ و انتقال اطلاعات و دانش از نسلی به نسل دیگر بوده است. این ساز و کار رویکردی مشترک دارد یعنی :

جمع آوری ، ذخیره اطلاعات ، استفاده به محض درخواست

دهه 1940 عصر افزایش سریع اطلاعات

راهنماهای کلی دیگر کافی نبود.

تحقیق درباره نمایه و نمایه سازی

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 7

نمایه و نمایه سازی

نوشته: احمد میرزاده

مقدمه:

افزایش سریع حجم مدارک و توسعة رشته های علمی موجب پیدایش روشهای گوناگونی برای ضبط محتوای اطلاعاتی آنها شده است. برای محققانی که در زمینه های گوناگون علمی دست در کار پژوهش هستند مطالعة کلیه مدارکی که در زمینه تخصص آنها منتشر شده امکان پذیر نیست. حتی در بسیاری از موارد فرصت مطالعة چکیدة مقاله ها و گزارشهای تحقیقی نیز میسر نمی باشد. علاوه بر این چه بسیار تحقیقاتی که در نقاط مختلف جهان بعمل آمده و نشانه ای از آنها در دست نیست. با توجه به موارد فوق و بمنظور جلوگیری از دوباره کاری و ایجاد سرعت و دقت در فعالیتهای پژوهشی، صاحبنظران دانش اطلاع رسانی بر آن شدند تا با استفاده از وسائل متعدد از هر مدرک علمی نشانه ای بدست دهند. از هر مدرک علمی می توان بطریق گوناگون نشانه هائی بدست داد که مؤلف، عنوان، سازمان تحقیقاتی یا ناشر، چکیده راهنما و یا چکیده تمام نما و ... از آنجمله اند:

بعلت حجم فراوان این قبیل مداراک و فشردگی محتوای اطلاعاتی آنها از طرفی و لزوم دسترسی فوری به مندرجات آن از طرف دیگر باید نشانه هائی را که در بالا به آن اشاره کردیم حتی المقدور ساده تر و خلاصه تر در اختیار محققین قرار گیرد.

این چنین فعالیتی را که ما امروزه تحت عنوان "نمایه سازی" می شناسیم وظیفة اساسی بسیاری از مراکز اطلاعاتی و انتشاراتی جهان است. نمایه هائی که در نشریاتی نظیر Chemical Abstract, Science Citation Index یا Bio Research Index و نظایر آن ملاحظه می کنیم نمونه هائی از اهمیت این فعالیت بشمار می آید.

توسعة فعالیتهای نمایه سازی تنها به مدارک علمی محدود نمی گردد بلکه نشانه هائی از اختراعات ثبت شده، ترکیبات جدید شیمیائی، محصولات جدید و مشخصات محققین نیز در حوزة فعالیتهای نمایه سازی است.

تاریخچه:

تا چند قرن پیش مجموعه دانشهای ثبت شده بسیار کم بود. تعداد کمی کتاب نوشته شده بود که هر کدام در یک یا دو موضوع از مجموعه دانشهای بشری کشف شده قابل گنجانیدن بود.

قرن هیجدهم برای دنیا تغییرات زیادی را همراه داشت که قسمت مهمی از آن پیدایش مفهوم رده بندی در طبیعت بوده است. فهرستنویسی و رده بندی یکی از هدفهای مهم علوم شد و اهمیت فراوانی یافت و امید به آنکه روزی تمام دانشهای لازم برای شناخت جهان مادی کامل شده و بتوانند در سیستمهای رده بندی طبیعی و ساخت بشر جای گیرند یکی از رویاهای قرن شد.

سیستمهای رده بندی بر پایه انگیزه ایجاد سلسله مراتب یا رده هائی در دانش و سازمان دادن تمام دانشها در یک سیستم بسته بوجود آمد. تحولات بعدی علوم، سیستمهای رده بندی را در شرایط کم اهمیت تری قرار دادند. بعبارت دیگر تحولات خود علوم، رده بندی آنها را تحت تاثیر قرار داد. هر چند نشانه های اعتبار زیادی که این سیستم ها در آن دوره بدست آورده اند هنوز پابرجاست. صرف نظر از روشهای گوناگون رده بندی، سال 1950 را باید مبدا تحول در نظریه نمایه سازی دانست. ابتدا مارتیمرتاب[1] نمایه سازی هما را گسترش داد و سپس کاربرد ماشینهای حسابگر بمنظور کمک به تولید و ساخت نمایه مطرح گردید. بعضی ها این تحول را صرفاً یک کشف مجدد پیده هائی که از گذشته در دانش کتابداری هم وجود داشته تلقی کرده اند. لازم به توضیح است که این یک تفسیر غیر منصفانه درباره این تحولات می باشد.

متخصصین دانش اطلاع رسانی ممکن است بعضی از نظریه های موجود علم کتابداری را مجددا عنوان کرده باشند ولی نکته مهم در این است که آنها این کشف مجدد را در راه های جدیدی بکار گرفته اند که امکانات نظری در این رشته خاص را وسعت بخشند.

تعریف نمایه سازی

نمایه سازی سنتی شکلی ساده اساسی ترین کلمات متن را جمع آوری می کند، آنها را بر حسب حروف الفبا مرتب می نماید و با هر کلمه شماره صفحه یا صفحات حاوی اطلاعات مورد نظر را مشخص می سازد.

این ساده ترین سطح نمایه سازی است که صرفا به جمع آوری کلمات می پردازد و خواننده را به صفحات مورد نظر ارجاع می دهد. در صورتی که از این سطح فراتر رویم و جنبه های علمی نمایه سازی را مورد توجه قرار دهیم، نمایه سازی را می توانیم بشکل زیر تعبیر کنیم:

"ثبت و ضبط محتوای اطلاعاتی مدارک با استفاده از کلیه روشها و دستورالعمل ها بمنظور سازمان دادن اطلاعات بقصد سهولت بازیابی" چنین برداشتی از نمایه سازی چندین فعالیت متفاوت را موجب می گردد: استخراج محتوای اطلاعاتی، ثبت محتوای اطلاعاتی، کاربرد روشهای گوناگون ذخیره و بازیابی اطلاعات و ایجاد یک بایگانی متناسب.

نظر به اهمیت رده بندی دهدهی جهانی در ذخیره و بازیابی اطلاعات و کاربرد فراوان آن در مرکز مدارک علمی، بقیه مطالب این مقاله اختصاص به توضیح و تشریح کلی این روش رده بندی خواهد داشت و در شماره های بعد همزمان با ارائه نظریه های جدید نمایه سازی از مراحل و روشهای گوناگون نمایه سازی بحث خواهد شد.

رده بندی دهدهی جهانی (یو-دی-سی)[2]

سرچشمه پیدایش سیستم رده بندی دهدهی جهانی (یو-دی-سی) در تعقیب کوشش بی نتیجه ای بود که بمنظور تهیه نمایه کارتی از دانش بشری در ادامه کار کنفرانس بین المللی بروکسل در سال 1895 بعمل آمد. پیشنهاد دهندگان اصلی در این زمینه دو نفر بلژیکی بنامهای پل اتلت[3] و هنری لافونتن[4] بودند.

موسسه کتابشناختی[5] در نتیجه کنفرانس فوق بوجود آمد و این موسسه را ما امروزه تحت عنوان فدراسیون بین المللی دکومانتاسیون[6] می شناسیم. فعالیتهائی در زمینه تهیه نمایه کارتی شروع شد ولی چنین طرحی با این هدف که کتابها، مدارک و مقالات سنگین مجلات را در تمام زمینه ها و از تمام کشورها فهرست کند بوضوح محکوم به شکست بود. نمایه کارتی سرانجام از بین رفت ولی "یو-دی-سی" بشکلی وسیع بعنوان مهمترین جدول طبقه بندی در کتابخانه های صنعتی جهان مورد استفاده قرار گرفت.

مبتکرین این فکر توانسته بودند طرح طبقه بندی کاملا جدیدی را ایجاد کنند و یا بهرحال طرح طبقه بندی قابل دوامی را بوجود آورند. در سال 1895 تنها یک طرح طبقه بندی مستدل وجود داشت که می توانست بعنوان پایه کار مورد استفاده قرار گیرد و آن طبقه بندی دهدهی ملویل دیوئی بود. وجود امکانات تقسیمات دهدهی و وضوح و سادگی بکار گرفتن شماره ها، استفاده از آن برای طرح "یو-دی-سی" مناسب ساخت.

اولین ویرایش کار "یو-دی-سی" بزبان فرانسه در سال 1905 آماده انتشار شد و تابحال هیچ مجموعه کاملی از "یو-دی-سی" به زبان انگلیسی منتشر نشده و فقط ویرایش سوم خلاصه "یو-دی-سی" به زبان انگلیسی در سال 1961 منتشر شده است. جدول گسترده برای بسیاری از رشته های مورد نیاز کتابخانه های صنعتی منتشر شده است مثلا برای تمام رشته های علوم خالص، اگر چه بسیاری از آنها نیاز به تجدد نظر فوری دارند.

لازم به یادآوری است که واژه "جهانی" در طبقه بندی "یو-دی-سی" دارای سه معنی مختلف است: 1- تمام کشورها را در بر می گیرد 2- تمام دانشها را در بر می گیرد و از همه مهمتر 3- امکان هر نوع ترکیبی را بین مفاهیم و موضوعات بوجود می آورد. "یو-دی-سی" همان پایه هائی را که دیوئی برای طبقه بندی موضوعات پذیرفته است (نه طبقه اصلی و یک طبقه برای کلیات) قبول کرده اما به حداقلی که دیوئی برای ارقام هر عدد در نظر گرفته قائل نیست. (اعداد سه رقمی) بعنوان مثال تکنولوژی با عدد 6 و مهندسی با عدد 62 مشخص می گردد. باین ترتیب این مزیت را می توان برای شماره های "یو-دی-سی" قائل شد که مثلا از شماره 620 بعنوان یکی از شماره های فرعی 62 استفاده کرده است. حال آنکه دیوئی 6 و 62 را بکار نمی برد.

وجود علائم و جداول کمکی در جدول طبقه بندی "یو-دی-سی" موجب شده است که بتوان مدارک علمی فوق العاده اختصاصی را بطور دقیق با شماره های "یو-دی-سی" مشخص نمود. از مهمترین علائمی که در این زمینه می توان نام برد، دو نقطه":" است که بمنظور نمایش ارتباط بین موضوعات از آن استفاده می شود. بعنوان مثال تولیدات کشاورزی را می توانیم با شماره 338:63 نمایش دهیم که شماره 338 مشخص کننده تولید و در قالب وسیعتری اوضاع و احوال اقتصادی و شماره 63 مشخص کننده کشاورزی است. برای اینکه مطلبی از دست نرود بهتر است که به تعداد شماره ها مدخلهای جدید ساخت و اقتصاد کشاورزی را یکبار با شماره 338:63 و یکبار با شماره 63:338 نمایش داده بدیهی است در صورتیکه تعداد شماره ها زیاد باشد و مطلب خاصی مثلا با شماره 620:532:338:511 نمایش داده شود، برای اینکه برای هر شماره یک مدخل جدید داشته باشیم تعداد مدخلها از روی فرمول زیر محاسبه می گردد:

بعنوان مثال تعداد مدخلها برای یک مجموعه پنج شماره ای نظیر 621:654:677:620.5:629.1 عبارتست از 12=1*2*2*4*5=حالت به منظور احتراز از فراوانی مدخلها بهتر است یک چنین مجموعه ای با شماره ای شروع شود که نمایش دهنده مهمترین قسمت یک مدرک علمی است. بعنوان مثال اگر مدرکی از تاثیر کشاورزی در اقتصاد ایران بحث کرده باشد و موضوع اصلی بحث تحولات وضع کشاوری ایران باشد در این صورت کشاورزی موضوع اصلی بوده و اقتصاد در درجه دوم اهمیت قرار خواهد گرفت. لذا چنین مدرکی را با شماره

مشخص می کنیم و در فهرست مطالب هر دو ترتیب شماره یعنی 63:338, 338:63 را ذکر خواهیم کرد.

از کروشه ها برای نمایش روابط تابعی استفاده می شود. بعنوان مثل تحقیق آماری تولید را می توان با شماره

نمایش داد[7].

روابط بین موضوعات را براحتی می توان با کروشه مشخص نمود و باین ترتیب شماره ایده آل را برای مطلب دو پرانتز (( )) بجای کروشه در مواردی که ماشین تحریر کروشه ندارد استفاده نمود.

اگر چند مفهوم را بخواهیم با هم نمایش دهیم بطوریکه شماره های آنها متوالی باشند از علامت ممیز فارسی استفاده می کنیم مثلا اگر مدرکی از حرارت نور و صدا بحث کرده باشد، شماره چنین مدرکی 534/536 است که از سه شماره534 صدا، 535 نور و 536 حرارت تشکیل شده است که در حالیکه علامت بعلاوه برای نمایش مفاهیمی است که در "یو-دی-سی" شماره آنها بدنبال هم نیست و یا بعبارت دیگر از نظر رده بندی دانش بشری زیاد بهم مربوط نیستند.

بنابراین برای نمایش مفهوم مدرکی که درباره معدنکاری و ذوب فلزات بحث کرده باشد (بدون ذکر تاثیر یکی در دیگری) با شماره

باید نشان داده شود.

زبان یک مدرک را می توان در صورت نیاز با علامت مساوی نمایش داد مثلا شماره 332=30 نمایشگر مدرکی است که درباره بانکداری بزبان آلمانی نوشته شده است.

پرانتز هم برای نمایش فرم ادبی و هم برای نمایش محل جغرافیایی بکار می رود بعنوان مثال یک دائره المعارف پزشکی با شماره 61(03) و یک مجله پزشکی با شماره 61(05) و مدرکی که درباره پزشکی ایران بحث کرده باشد با شماره 61(55) مشخص می گردد.

برای تعیین مناطق جغرافیایی و یا مشخص کردن کشورها از شماره هائی که در جدول کمکی مربوط وجود دارد می توان استفاده کرد. بعنوان مثال روستایی با (-202) و یا ایران با (55) مشخص می گردد.

تاریخ در "یو-دی-سی" با علامت " " مشخص می شود مثلا سال 1973 با "1973" دهه 1970 با "197" و قرن بیستم با "19" مشخص می گردد.

اگر مطلبی از نقطه نظر خاصی مورد بحث قرار گرفته بود می توان آن نقطه نظر خاص را با شماره مخصوص آن که با دو صفر (00) شروع می شود به شماره اصلی افزود. بعنوان مثال تحقیق در صنایع ذوب فلزات با شماره 669.001.3 نشان داده می شود.

مثال دیگری در همین زمینه به روشن شدن مطلب کمک بیشتری می کند: مدیریت در صنایع برق را با شماره 621.3:658 نمایش می دهیم. این شماره را باید در بین شماره های 621.3:63 که کاربرد مهندسی برق در کشاورزی و شماره 621.3:69 که کاربرد مهندسی برق در ساختمان است قرار دهیم که در هر صورت جای مناسبی برای قرار دادن مدیریت در صنایع برق نیست.

در حالیکه اگر به همین شماره ها، شماره های نقطه نظر را اضافه کنیم خواهیم دید با اضافه کردن شماره از نقطه نظر کاربرد که 002. و از نقطه نظر مدیریت که 008. می باشد ترتیب بایگانی این سه موضوع بشکل زیر در خواهد آمد که بمراتب منطقی تر است.

کاربرد مهندسی برق در کشاورزی 621.3.002:63

کاربرد مهندسی برق در ساختمان 621.3.002:69

مدیریت در صنایع برقی 621.3.008:658

نژاد و ملیت را می توان با علامت (=0/=9 نشان داد بعنوان مثال فعالیت اعراب در صنایع مهندسی با شماره 62.007(=927) نمایش داده می شود (62 شماره مهندسی، 007 شماره پرسنل ها از جدول نقطه نظر ها و (=927) شماره اعراب است.) تمام علائم و شماره ها کمکی که تا حال به آن اشاره کردیم در مورد هر موضوعی در "یو-دی-سی" می تواند بکار رود. اما سه دسته از شماره های کمکی که ما آنرا "شماره های کمکی مخصوص" می خوانیم فقط در مورد طبقات خاصی از دانش بشری قابل استفاده هستند. این علائم عبارتند از خط تیره، صفر و ویرگول.

در زیر طبقه 62، خط تیره 52 همیشه بمعنی "کنترل خودکار" و "یا خودکاری" بکار می رود و در شماره 629 که مربوط به مهندسی حمل و نقل است 018. همواره بمعنی تجهیزات راهنمائی است. بعنوان مثال خودکاری در صنایع سازنده کشی که با شماره 629.12-52 مشخص می شود فقط در فهرست موضوعی یک محل را اشغال می کند حال آنکه اگر قرار باشد از علامت دو نقطه برای نمایش این موضوع استفاده کنیم و همین موضوع را با شماره 621-52:629-12 نشان دهیم اولا دو مدخل بوجود آورده ایم و علاوه بر آن تمام جنبه های مربوط به خودکاری را باید به شماره 621 متصل کنیم. هر چند همانطور که در بالا اشاره شد در مواردی که از دو نقطه (:) استفاده می کنیم

تحقیق درباره نمایه سازی

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 6

نمایه سازی[1] نشریات ادواری

نوشته: پیتر فرایدی

ترجمه: زهره آقامیری

امروزه بعلت کثرت نشریات ادواری، مسئله نمایه سازی آنها بیش از هر زمان دیگر احساس میشود. نشریه The Newspaper Press Directory بیش از 5500 نشریه ادواری را نام میبرد که در بریتانیای کبیر منتشر میشوند. بر طبق آمار Ayer’s Directory for Periodicals متجاوز از 20000 نشریه ادواری در ایالات متحده و کانادا منتشر شده است که به هیچوجه نمایه ندارند، حال آنکه تعداد کثیری از آنها بایستی حداقل دارای یک نمایه سالیانه باشند.[2] داشتن نمایه، بخصوص برای مجلاتی که حاوی گزارش انجمن های پژوهشی هستند بسیار ضروری است و اینگونه نشریات بدون داشتن نمایه بزحمت میتوانند مورد استفاده محققین قرار بگیرند.

هدف از تهیه نمایه برای نشریات ادواری این است که بتوان بوسیله آنها محل مواد خاص را تعیین نمود. (با وجود اینکه اکثرا استفاده کنندگان نمایه مجلات مایل نیستند که برای یافتن مطلب مورد نیاز خود به بررسی کامل نمایه و یا تجزیه و تحلیل دقیق آن بپردازند، نیاز برخی از مجلات بیک نمایه جامع را نمیتوان نادیده گرفت.) این نیاز بخصوص در مورد مجلاتی که چکیده قسمت مهمی از آنها را تشکیل میدهد و یا آنهائیکه در یک زمینه خاص منبع اطلاعاتی مهمی بشمار میآیند، احساس میشود.

انواع نشریات ادواری

نمایه نشریات ادواری بر حسب نوع نشریات تفاوت می یابد. عواملی چند که در تهیه نمایه نشریات ادواری موثرند، عبارتند از: موضوع نشریات و برخی از جنبه های خاص آنها، سطح معلومات افرادی که نشریه برای آنها نوشته میشود، حجم مجله و بالاخره نوع افرادی که از مجله استفاده میکنند.

بطور کلی نشریات ادواری را میتوان براساس جنبه های خاص آنها به گروههای زیر تقسیم بندی نمود؛ 1) مجلات خبری، 2) مجلات داستانی که اغلب احتیاج به نمایه شدن ندارند، 3) مجلات انجمن های تحقیقی، 4) مجلات علمی و فنی، 5) مجلات فنی و تجاری، 6) چکیده ها و مجله های بررسی کتاب

خصوصیات نمایه نشریات ادواری

با وجود آنکه، اصول کلی نمایه سازی در مورد نشریات ادواری نیز مانند سایر نشریات باید رعایت شود، لازم است که به برخی از جنبه های نشریات ادواری و روزنامه ها توجه خاص مبذول گردد. اولاً معمول است که نمایه نشریات ادواری بعد از گذشت فواصل زمانی معین تهیه شود، که این فاصله زمانی در مورد مجلات غالباً یکسال و در مورد روزنامه های روزانه سه ماه و حتی در بعضی از موارد دو ماه است.

ثانیاً چون اغلب در هر شماره، صفحه گذاری نشریات ادواری مجدداً آغاز میشود (این نوع صفحه شماری کم و بیش خاص روزنامه ها ست) لازم است برای نمایه سازی مقالات، نه تنها شماره صفحه را ذکر نمود، بلکه به شماره مجله و یا ماه یا تاریخ مشخص آن نیز ارجاع داد.

بر خلاف کتب معمولی، نشریات ادواری اغلب مشتمل بر تعدادی مقالات مستقل، در زمینه های بسیار متفاوتی هستند که بقلم نویسندگان مختلفی میباشند. از این رو، بایستی حداکثر دقت را در مورد انتخاب سر عنوان های موضوعی استاندارد شده بعمل آورد تا یکدستی کامل نه تنها بین مواد گوناگونی که در حال حاضر نمایه میشوند، بلکه بین آنهائی که در آینده نمایه خواهند شد، حفظ شود. هنگامیکه یک سر عنوان موضعی انتخاب شد، بایستی کلیه ارجاعات لازم نیز برای آن تعیین شود و لغات مترادف آن نیز ذکر گردد. لیکن در اینجا باید، به مسئله تغییر اصطلاحات در اثر مرور زمان توجه دقیق مبذول نمود. بعنوان مثال میتوان گفت مبحثی که زمانی در فیزیک "میدان های الکترومغناطیسی" نام گرفته بود، امروز "میدان های کاهنربائی" خوانده میشود. در هر حال زمانی که قبول کردن چنین سرعنوان های موضوعی جدید ضروری بنظر میرسد اصطلاح قدیمی بایستی حداقل برای مدتی در نمایه نگاه داشته شود و به اصطلاح جدید ارجاع داده شود.

تا چه میزانی موضوعات مقالات نشریات ادواری بایستی نمایه شوند؟ نمایه اغلب نشریات ادواری منحصر به دادن یک موضوع برای هر مقاله است که اغلب کافی نیست. بسیاری از مقالات علاوه بر یک موضوع کلی، مشتمل بر اطلاعات با ارزشی راجع به سایر زمینه ها هستند که بنوبه خود دارای اهمیت اند و عده یی خواهان کسب این اطلاعات هستند. از این روست که باین اطلاعات نیز باید سر عنوانی خاص داد. آنچه که میتوانیم در این جا بیان داریم این است که حدود و دامنه نمایه مجلات بستگی به نوع نشریه ادواری، خوانندگان آن، مهمتر از همه مقدار جایی است که ویراستار یا ناشر برای نمایه کردن نشریه اختصاص داده است.

برخی از نشریات ادواری دارای دو نمایه جداگانه برای "نویسندگان" و "موضوع ها" هستند: لیکن بنظر نویسنده این مقاله این نوع نمایه ها ارزش چندانی ندارند. H.B. Wheally سالیان دراز مبارزه کرد که ثابت کند "نمایه" چیزی است واحد و غیرقابل تقسیم. علاوه بر این، ممکن است نام یک نویسنده "موضوع" نیز قرار بگیرد، بنا بر این بسیار ناراحت کننده است که انسان مجبور شود برای کسب همه اطلاعات مربوط به این نویسنده به بیش از یک نمایه رجوع کند.

جائیکه عنوان های طبقه بندی شده از قبیل "اعلان فوت" یا "بررسی" بکار گرفته میشود تمام موضوعات فرعی باید تحت عنوانی جداگانه آورده شوند. بهترین روشی که برای "بررسی" پیشنهاد شده این است که عنوان های اصلی را تحت نام نویسندگان آنها و عناوین فرعی را زیر عنوان آثاری که در مجله بررسی شده نمایه سازیم.

تهیه نمایه روزنامه

در نمایه سازی روزنامه ها نیز مسائلی که خاص آنهاست، پیش میآید. روزنامه(The Times لندن) که از جمله روزنامه های انگشت شماری است که سالیان درازی نمایه منتشر میکند، گروهی مرکب از هفت کارمند دارد که نمایه این روزنامه را که هر دو ماه یکبار منتشر میشود، تهیه مینمایند در اینجا زمان عامل اصلی است. هر یک از کارمندان مجرب این بخش موظف است که در هر روز 45000 کلمه را که از نظر نمایه سازی مطالب خبری ارزش دارند با دقت بررسی کند و تقریبا 500 ارجاع تحت سرعنوان های مربوط بنویسد. در مورد انتخاب سرعنوان های موضوعی بهتر است که قسمتی از گفته ویراستار "نمایه تامیز"، آقای C.H.J .Kyte[3] را نقل کنم: گر چه بعضی از موضوعات را باید تحت سرعنوان های موضوعی کلی آورد، لیکن ما سعی مینمائیم تا آنجا که امکان دارد، موضوعات را تحت عنوان های خاص بیاوریم. و همین اصل است که اختلاف بین "نمایه تایمز" و "نمایه نیویورک تایمز" را بوجود میآورد. در این جا مثالی میآوریم که چگونه یک داستان به دو طریق مختلف از طرف ما و "از طرف نیویوریک تایمز" نمایه شده است. فی المثل میخواهیم موضوعی درباره "پل لندن" را نمایه کنیم. در "نمایه تایمز" چنین آمده است: "پل لندن، نقشه های بازسازی"، بدون آنکه هیچگونه ارجاعی برای آن ذکر شده باشد. در "نمایه نیویورک تایمز" همین موضوع تحت "پل ها" با سر عنوان فرعی "تمس، پلی بندی" آورده شده و سپس خلاصه یی از چگونگی داستان درج شده است.

برای آوردن مثال دیگری میتوان به مسئله شورش های نژادی سال پیش لوس آنجلس اشاره نمود. این مسئله در "نمایه تایمز" بدین ترتیب نمایه شده است: "ایالات متحده، سیاهان کالیفرنیا، شورش های لوس آنجلس" و نیز ارجاعی از لوس آنجلس برای آن ذکر شده است. در "نمایه نیویورک تایمز" تمام ارجاعات مربوط به سیاهان با یکدیگر آورده شده ولی چون تعداد آنها بسیار زیاد است به بخش های متعددی تقسیم شده اند. ارجاعات بدین ترتیب ذکر میشوند:

"لوس آنجلس ببینید سیاهان 129 و 131 و 146 و 150 و 162 و 168 و 179 و 187 (برای شورش واتس)

بررسی نمایه ها

با در نظر گرفتن این موضوع که نشریات ادواری از نظر حدود و وسعت، اندازه و فاصله انتشار با یکدیگر متفاوتند، در ست نیست که برای تهیه نمایه نشریات ادواری تنها یک روش واحد را پیشنهاد کنیم. مناسب ترین طریق برای بحث درباره این موضوع و پرهیز از تعمیم های نامربوط، اینست که به بررسی فهرست های جاری[4] بپردازیم و ببینیم که این نمایه ها تا چه حد بکار میآیند و چگونه میشود آنها را اصلاح کرد. لیکن در این بررسی هم امکان اشتباه میرود، بدین معنی که میتوان به سادگی به اشتباهات و یا نکات حذف شده نمایه یی پی برد و بدین نتیجه رسید که بطور کلی این نمایه نارسا است، چه بسا در واقع نمایه مورد نظر برای استفاده کننده مفید بوده و پاسخ‌گوی نود درصد سئوالات او باشد. از طرف دیگر باید این نکته را بخاطر داشت که تهیه نمایه کامل گران تمام میشود و امکان دارد سرسری بودن بسیاری از نمایه ها معلول علت های اقتصادی و یا اشتباهاتی از جانب نمایه سازان باشد.

نمایه های نخستین

از زمانی که نشریات ادواری بوجود آمده اند، مسئله نمایه کردن آنها نیز مطرح بوده است. در اینجا بد نیست که به اولین نمایه هایی که تدوین شدند هم از لحاظ ارزش آنها و هم از این جهت که پایه و اساس نمایه های جاری هستند، اشاره کنیم.

در سال 1821، “Gentleman’s Magazine” دو جلد نمایه قطور برای سال های 1818-1817 منتشر نمود. نمایه مزبور هر چند دارای محدودیت هایی است لیکن هنوز دارای ارزش بسیار زیادی است. به منظور آشنایی بیشتر با این فهرست بد نیست که چند نمونه از مدخل هایی را که در این نمایه آورده شده اند، بدون ذکر شماره جلد و صفحه مجله مربوط، ذکر کنیم:

Lort, Rev. Dr. Michael, Character of his writtings

Lort, Roger, monument at Tenby

no reference or entry at Tenby

Lothesley, manor, tenure of

Lothian, John Kerr, Marquis of

no reference from kerr

Lothingland, Island, account of

Lotos, the plant deified

Lotteries

Lotus. See Lotos

Lovat, Rev. John Salt

Love’s Labour Lost

Series of entries followed by “See Shakespeare”

همین نمونه کوتاه نشان میدهد که یافتن نام شخص یا محل بسیار ساده است، لیکن اگر بخواهید موضوع پیچیده تری را پیدا کنید چنین نمایه یی پاسخگوی نیاز شما نخواهد بود و دیگر ارزشی ندارد. ارجاعات لازم در آن ذکر نشده و از آنجا که به یک لغت از عنوان مقالات استناد شده است و نظم آن تا حد زیادی تصادفی است.

نمونه هایی از نمایه های جدید

با ذکر نمونه ای از نمایه های قدیم، ذکر چند نمونه از نمایه های جاری جالب بنظر میرسد. طبیعتاً هر کسی انتظار دارد که تغییرات زیادی بچشم بخورد و پیشرفت های زیادی حاصل شده باشد. یک بررسی کوتاه از نمایه های جدید نشان میدهد که هنوز اصولی که گردآوری نمایه براساس آن استوار باشد، وجود ندارد و هنوز این اطمینان که استفاده کننده از نمایه بدنبال چه کلماتی میگردد حاصل نشده است.

“Public Administration” مجله یی است که هر سه ماه یکبار منتشر میشود و دارای نمایه سالیانه یی است که مشتمل بر سه قسمت است. در قسمت اول، مقاله ها به همان ترتیبی که هر سه ماه به سه ماه منتشر میشوند، لیست شده اند. قسمت دوم، لیست کتابهای بررسی شده است که به ترتیب الفبائی مرتب شده اند و فهرست نام نویسندگان قسمت سوم را تشکیل میدهد. در تمام قسمتهای مزبور ارجاعات به شماره صفحات است، با این حال در ابتدا توضیحی راجع به صفحه گذاری هر یک از شماره های مجله داده نشده است. بنظر میرسد که این شکل نمایه تقریباً بی ارزش باشد. اگر کسی مجله را در اختیار داشته باشد، دیگر لزومی ندارد که از نمایه آن استفاده کند، زیرا با نگاهی به فهرست مندرجات مجله میتواند در همان مدت زمان یا کمی بیشتر مطلب مورد نظر خود را بیابد.

از جمله مجلات تحقیقاتی دنیا “The Burlington Magazine” است که بخاطر زمینه کارش دقت و صحت در آن بیش از هر مجله دیگری حائز اهمیت است و جای هیگونه تعجبی نیست که نمایه آن دقیق باشد. نمایه مزبور مرکب از شش قسمت است:

1-     لیست فهرست مندرجات ماهیانه مجله

2-     اسامی هنرمندان و صنعت گران که بترتیب الفبائی مرتب شده اند و ارجاعات دقیق به آثار آنها داده شده است.

3-     اسامی نویسندگان با ذکر نام مقالات آنها

4-     مالکیت عمومی بهمراه نام موسسات آنها

5-     مالکیت خصوصی بهمراه ذکر نام اشخاص

6-      کتابهای بررسی شده در یک ترتیب طبقه بندی شده.

در نظر اول نمایه کامل بنظر میرسد لیکن با یک نگاه دقیق متوجه میشویم که قسمت اصلی آن که نمایه هنرمندان و صنعت گران است، تنها به شماره صفحه تصاویر ارجاع میدهد. بنابراین نمایه مزبور فاقد بخش موضوعی است. چون اکثر مقالات مصور هستند در نظر اول، ممکن است این نقیصه زیاد مهم بنظر نیاید. اگر تصاویری چند از Pussin در مجله باشد، سرانجام میتوان در همان حوالی مقاله مربوط به Pussin را یافت، لیکن اگر در شماره آینده مجله مقاله یی در تصحیح مقاله قبلی باشد و این مقاله به همراه تصویر نباشد، هیچگونه نشانه یی که حاکی از ارتباط این مقاله با مقاله اصلی باشد، دیده نمیشود و تنها بوسیله فهرست نام نویسندگان میتوان این ارتباط را یافت. نقص اساسی همان وجود نداشتن یک بخش موضوعی است که در یک چنین نمایه دقیقی غیرقابل توجیه است.

نمایه مجله “Listener” که هر شش ماه یکبار منتشر میشود، تقریباً دقیق است. این نمایه ترکیبی الفبایی از نام نویسندگان، موضوعات و عنوان مقالات به همان نظم طبیعی یا معکوس است. بهیچوجه اطلاعات دیگری داده نشده، بدین معنی که نام نویسنده بدون ذکر مقاله یی که نوشته و همین طور بالعکس ذکر شده است. در مورد عنوان ها مدخل های مضاعف بسیاری داده شده تا کار صرفاً از لحاظ ظاهر نمایه سازی موضوعی شباهت پیدا کند. "گوزن در آنژلیای شرقی" فقط تحت مدخل "گوزن" نمایه شده، نه "آنژلیای شرقی" بنابراین کمبود ارجاعات موضوعی را نمیشود با مدخل‌های مضاعف محدود جبران کرد.

نمایه ای که برای مجله “Discovery” تدوین شده ترکیبی عجیب از روشهای گوناگون است. قسمت اول آن را لیست الفبایی عنوان مقالات تشکیل میدهد، دومین قسمت آن لیست عنوان کتابهای بررسی شده است و بالاخره سومین قسمت آن فهرست موضوعی مقالات مجله است که ارجاعات آن به شماره صفحه ها داده شده است.

شکل این فهرست موضوعی ترکیبی است از کلماتی که صریحاً در عنوان مقالات ذکر شده و سر عنوان های موضوعی ساده.