واضی فایل
دانلود کتاب، جزوه، تحقیق | مرجع دانشجوییواضی فایل
دانلود کتاب، جزوه، تحقیق | مرجع دانشجوییبررسی تاریخچه مسجد جامع کبیر یزد
معرفی بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزد
ابهام‌های تاریخیتعداد بناهای اولیه
آثار مورخیّن متّقدمآثار دیگر مورخینآراء صاحبنظرانرسالة ماکسیم سیرو از مسجد جمعه یزدوقف نامه جامع الخیراتبررسی شجره نامه آل کاکویه یزدآثار مورخینبررسی های تاریخی معاصر در شجرة کاکوئیانبانیان و تاریخ بنیان دو مسجد قدیمیجمع بندی
مکان یابی تاریخی بناسیر تحولات تاریخی بناهای اولیهبررسی نهایی و نتیجه گریخلاصه ای از مطالب
پیشگفتاروجود ویژگی های متنوّع در دوره های تاریخ تکوین معماری مسجد جامع کبیر یزد از یکسو و تضادّ در نوشته ها واقوال از دیگر سو،تاریخچه ای پیچیده و مبهم از این بنای مهم را در پیشرو قرار داده است.این امر موجب آنن شد تا با هدف رفع ابهامات تاریخی مسجد و معرفی ان در دوره های تاریخی پژوهش حاضر شود.
روش پژوهشبررسی های اولیه بیانگر این حقیقت بودند که نه تنها تعدد و تنوع بنا ها یاولیه مسجد زیر سئوال است بلکه بانیان بناها و تاریخ بنیان آنها نیز درپرده ای از ابهام قرار دارد.
منابع مورد استفادهدر میان مورخین، مورخین قرن نهم ه.ق جعفر بن محمد حعفری مولف تاریخ یزد به سال 844 ه. ق و احمد بن حسین بن علی کاتب مولف تاریخ جدید یزد پس سال 862 ه. ق اطلاعات ارزنده ای از مسجد را ارائه داده اند. همچنین آثار دیگر مورخینی چون محمد مستوفی بافقی، وطرب نائینی را در زمره مورخین متأخر می توان بر شمارد. مقالات و آثار ارزنده معاثری که مشخصاتی از مسجد را عرضه کرده اند واز مهمترین این آثار، یادگارهای یزد، تألیف دکتر ایرج افشار است
معرفی بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزدبخش عمده بناهای اولیه به هنگام گسترش صحن مسجد جامع نو و نوساریهای عهد قاجاریه به سال1240 ه. ق تخریب شد. بقایای تاریخی این مجموعه در سمت شرقی صحن، تا قبل از تعمیرات اساسی سال 1324 ه .ش باقی بود و در این سال این اثر ارزنده تاریخی منهدم وشبستان جدیدی د رمکان آن احداث گردید. تنها اثر به جا مانده از بناهای اولیه، بخشی از جداره شمال شرقی مسجد است که احتمالاَ پئسته اصلی یا لاولیه هم نیست
آثار دیگر مورخینمورخینی که قبل از گسترش صحن مسجد(1240 ه.ق) تألیفات خود را ارایه داده اند، همچون محمد مستوفی بافقی عیناً مطالب جعفری و کاتب را به تناوب نقل قول کرده اند و از هر دو مسجد قدیمی سخن گفته اند. اما مورخین معاصری که پس از این تاریخ مبادرت به نگارش کرده اند، تنها به معرفی یک مسجد قدیمی پرداخته اند. آینی در آتشکدة یزدان و دکتر افشار در یادگارهای یزد، ضمن شرح مبسوطی از مسجد جامع، تنها به یک مسجد قدیمی اشاره دارند.
رسالة ماکسیم سیرو از مسجد جمعه یزدماکسیم سیرو در ابتدای گزارش ارزندة تحقیقی خود، مکان بناهای اولیه را در جایگاه آتشکدة اصلی زردتشتیان قلمداد کرده ولی در ادامه احتمال استقرار مسجد را در جوار آتشگاه دانسته است. وی ضمن ترسیم دقیقی از بقایای بناهای اولیه، با توضیحاتی که می دهد، بر این اعتقاد است که از مسجد قدیمی سه چهارم حیاط باقی مانده است که این بنا کاملاً متقارن و به دور یک حیاط مربع شکل واقع بوده است و سپس اقدام به بازنمایی مسجد کرده است
وقف نامه جامع الخیراتمأخذ موثق و مهم دیگری چون جامع الخیرات، مجموعة قدیمی را مشخص کرده است. صفحات اولیه این وقف نامه اسامی بناهایی است که واقف آن ها را بنیان نهاده و یا موقوفاتی جهت آن تعیین کرده است. جامع الخیرات ضمن برشمردن مساجد پنجگانه، از سه مسجد در داخل شهر یزد نام می برد که دو مسجد را به صراحت جامع قلمداد می کند
بررسی تاریخچه مسجد جامع کبیر یزد
پیشگفتارروش پژوهشمعرفی بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزد
ابهام‌های تاریخیتعداد بناهای اولیه
آثار مورخیّن متّقدمآثار دیگر مورخینآراء صاحبنظرانرسالة ماکسیم سیرو از مسجد جمعه یزدوقف نامه جامع الخیراتبررسی شجره نامه آل کاکویه یزدآثار مورخینبررسی های تاریخی معاصر در شجرة کاکوئیانبانیان و تاریخ بنیان دو مسجد قدیمیجمع بندی
مکان یابی تاریخی بناسیر تحولات تاریخی بناهای اولیهبررسی نهایی و نتیجه گریخلاصه ای از مطالب
پیشگفتار
وجود ویژگی های متنوّع در دوره های تاریخ تکوین معماری مسجد جامع کبیر یزد از یکسو و تضادّ در نوشته ها واقوال از دیگر سو،تاریخچه ای پیچیده و مبهم از این بنای مهم را در پیشرو قرار داده است.این امر موجب آنن شد تا با هدف رفع ابهامات تاریخی مسجد و معرفی ان در دوره های تاریخی پژوهش حاضر شود.
بنای مسجد جامع کبیر یزد طی قرون متمادی بر بقایاو یا در کناربناهای متنوعی بنا گردیده که در متون تاریخی تحت عناوین مسجد جمعه شهرستان ،مسجد جامعع عقیق،مسجد جمعه قدیم در درده،مسجد جامع نو وبناهای الحاقی آن با اسامی گوناگون از آنها یاد شده است
روش پژوهشبررسی های اولیه بیانگر این حقیقت بودند که نه تنها تعدد و تنوع بنا ها یاولیه مسجد زیر سئوال است بلکه بانیان بناها و تاریخ بنیان آنها نیز درپرده ای از ابهام قرار دارد.
منابع مورد استفادهدر میان مورخین، مورخین قرن نهم ه.ق جعفر بن محمد حعفری مولف تاریخ یزد به سال 844 ه. ق و احمد بن حسین بن علی کاتب مولف تاریخ جدید یزد پس سال 862 ه. ق اطلاعات ارزنده ای از مسجد را ارائه داده اند. همچنین آثار دیگر مورخینی چون محمد مستوفی بافقی، وطرب نائینی را در زمره مورخین متأخر می توان بر شمارد. مقالات و آثار ارزنده معاثری که مشخصاتی از مسجد را عرضه کرده اند واز مهمترین این آثار، یادگارهای یزد، تألیف دکتر ایرج افشار است.
معرفی بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزدبخش عمده بناهای اولیه به هنگام گسترش صحن مسجد جامع نو و نوساریهای عهد قاجاریه به سال1240 ه. ق تخریب شد. بقایای تاریخی این مجموعه در سمت شرقی صحن، تا قبل از تعمیرات اساسی سال 1324 ه .ش باقی بود و در این سال این اثر ارزنده تاریخی منهدم وشبستان جدیدی د رمکان آن احداث گردید. تنها اثر به جا مانده از بناهای اولیه، بخشی از جداره شمال شرقی مسجد است که احتمالاَ پئسته اصلی یا لاولیه هم نیست ولی د رتعمیرات مسجد دست نخورده باقی مانده است و شامل دو ورودی قدیمی و متروک، یکی د رسمت شمال و دیگری در سمت شرق است
ابهام‌های تاریخیآثار مورخین قرن نهم، اطلاعات مهمی را از تاریخچه بناهای اولیه ارائه می‌دهند، اما دقت د رآثار این مورخین ما را با تناقض های زیادی در تاریخچه بناهای اولیه مسجد مواجه می سازد. مورخینی که پس از جعفری و کائب مبادرت به نگارش تاریخ یزد نموده اند به دلیل استفاده متناوب از هر دو مأخذ، مخاطب را به سردرگمی عجیبی سوق می دهند.
بررسی و مقایسه مدارک و شواهد تاریخی تعداد بناهای اولیه
جهت رفع ابهامات تاریخی، تمامی مدارک و شواهد تاریخی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته که به اختصار اهم آن ها ارایه می گردد:
آثار مورخیّن متّقدمجعفری و کاتب در تألیفات خود در دو مبحث جداگانه که شرح حال امیران و حکام یزد و دیگری معرفی مساجد جامع یزد است، به ساخت و سازهایی در مکان مسجد جامع کبیر یزد در زمان امرای کاکویی یزد اشاره دارند.
رسالة ماکسیم سیرو از مسجد جمعه یزدماکسیم سیرو در ابتدای گزارش ارزندة تحقیقی خود، مکان بناهای اولیه را در جایگاه آتشکدة اصلی زردتشتیان قلمداد کرده ولی در ادامه احتمال استقرار مسجد را در جوار آتشگاه دانسته است. وی ضمن ترسیم دقیقی از بقایای بناهای اولیه، با توضیحاتی که می دهد، بر این اعتقاد است که از مسجد قدیمی سه چهارم حیاط باقی مانده است که این بنا کاملاً متقارن و به دور یک حیاط مربع شکل واقع بوده است و سپس اقدام به بازنمایی مسجد کرده است
وقف نامه جامع الخیراتمأخذ موثق و مهم دیگری چون جامع الخیرات، مجموعة قدیمی را مشخص کرده است. صفحات اولیه این وقف نامه اسامی بناهایی است که واقف آن ها را بنیان نهاده و یا موقوفاتی جهت آن تعیین کرده است. جامع الخیرات ضمن برشمردن مساجد پنجگانه، از سه مسجد در داخل شهر یزد نام می برد که دو مسجد را به صراحت جامع قلمداد می کند و یکی را در عرصة مسجد جامع قدیم مستقر دانسته است. از آن جا که مسجد جامع در هر شهر بیش از یکی نیست
بررسی شجره نامه آل کاکویه یزدجهت دستیابی به این شجره نامه که برای یافتن تاریخ بنیان بناهای اولیه رهگشایی به شمار می رفت، از آثار مورخین و بررسی های تاریخی معاصر استفاده شده است. مقایسة تطبیقی کلیة مدارک بدست آمده این امکان را مسیر ساخت.
بررسی های تاریخی معاصر در شجرة کاکوئیاناین شجره نامه در دو منبع موثق مورد بررسی قرار گرفته است:
ـ آقای دکتر ایرج افشار در بخش ضمیمه کتاب تاریخ یزد جعفری، تحت عنوان تعلیقات و توضیحات باغور و بررسی در متون تاریخی شجره نامه ای از آل کاکویه یزد را ارایه داده است.
تأثیر فرهنگ و تمدن اسلامی در شکل گیری تمدن مدرن غرب
مقدمه
بر اساس کشفیات باستان شناسی و مطالعات تاریخی، جامعه شرقی و به ویژه منطقة بین النهرین محل ظهور نخستین تمدن بشری و کانون تجمع انسانی است. به همین دلیل و به منظور انتظام بخشیدن به روابط اجتماعی و تهذیب اخلاقی، دین کانون مظهر ادیان الهی و حتی مذاهب غیر آسمانی است جذابیت‌های اقتصادی، دینی، جغرافیایی و بخصوص شرایط شبه جزیره بودن این منطقه از آغاز شکل گیری نیست موجب گردید که هر قدمی برای دستیابی به این جذابیت‌ها منطقه را مورد هجوم قرار دهد. این تهاجم موجب گردید که خاورمیانه منطقه‌ای از نژادها – مذاهب زبانها و خلاصه مجموعة فرهنگی تفکیک ناپذیر شود. اما از میان تهاجم فرهنگ‌های مهاجم آنچه که خاصیت اثر گذاری و تاثیر پذیری بیشتری درشت فرهنگ غربی بود. آشنایی اروپا با منطقة خاور نسبت (گر چه این یک اصطلاح قرن نوزدهمی است) و تاثیر متقابل فرهنگی ناشی از دلایل بسیاری است در جمله قرابت جغرافیایی – منافع مشترک تجاری با محوریت دریای سیاه دریای مدیترانه و خلیج فارس - ادیان ابراهیمی یهودیت و مسیحیت – تشکیل نخستین کلوینهای یونانی در قرن ششم ق – م در دهانه نیل – نخستین برخورد نظامی میان ایران و یونان و سپس روم – تشابه نژادی میان اروپا و ایران (اروپاییان معتقدند که ما شرق را بازرتشت ایران شناختیم) تمام این دلایل قطعاً به دنبال برخوردهای نظامی – روابط تجاری و تأثیرات مذهبی موجب کنش‌های فرهنگی میان شرق و غرب و به ویژه پس از ظهور اسلام باعث تأثیر و تأثیرات مذهبی موجب کنش‌های فرهنگی میان شرق و غرب و به ویژه پس از ظهور اسلام باعث تأثیر و تأثر فرهنگی بین اسلام و مسیحیت شد. بنابراین منطقة ما از دورة سومریان با اقلام حاشیه مدیترانه ارتباط داشته، اما از دورة یونانیان این ارتباط بیشتر در قالب نظامی – تجاری – سیاسی و مذهبی بوده است.
تعریف فرهنگ و تمدن
به مقتضای موضوع تحقیق ضرورت دارد ابتدا موضوع و مفهوم فرهنگ و تهران را شناسایی کنیم:
درباره دو واژه فرهنگ و تمدن باید اشاره کنیم که تمدن کلمه عربی و اندیشه تمدن و همخانواده آن مدینه و مدنیت به معنای شهر و شهرنشین است و در باب تفصل معنای متخلق شدن به شهرنشینی یا خوی و خصلت شهرنشینی به خود گرفتن، پیدا کرده است. اما فرهنگ اسم مرکبی است که ریشه اوستایی دارد و در دو قسمت «فر» و «هنگ» تشکیل شده است. قسمت اول پیشوند و قسمت دوم از ریشه «شنک» به معنی کشیدن و فرهیختن است.
دو عامل مهم در شکل گیری تمدن اسلامی نقش اساسی داشتند:
منابع داخلی و اصیل منابع و کانونهای خارجیمنابع داخلی و اصیل: قرآن و حدیث
منظور از منابع اصیل اسلامی در سرچشمه معرفت و شناخت اسلام یعنی قرآن و حدیث است که نقش به سزایی را در تکوین و ایجاد تمدن اسلامی ایفا نمودند. قرآن و حدیث روی هم رفته منبع همه امور اسلامی در تمام زمینه ها بوده است. به خصوص که این منابع نقش مضاعفی را در ایجاد و پرورش علوم اسلامی داشتند. از همان قدم اول یعنی بعثت حضرت رسول اکرم (ص) که با نزول آیه «إقرأ باسم ربک الذی خلق ... الذی علم بالقم، علم الانسان ما لم یعلم» شروع شد، مشخص بود که خداوند متعال نسبت به علم و دانش چه اهمیت و ارزشی قائل است.
منابع و کانونهای خارجی:
الف: مراکز علمی یونانی و سریانی زبان
- اسکندریه
شکی نیست که در شکل گیری تمدن اسلامی غیر از منابع اصیل، منابع و کانونهای خارجی نیز تأثیر قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند. از ظهور اسلام اسکندریه یکی از مراکز مهم علوم یونانی به حساب می‌آمده که دانشمندان برجسته‌ای در آن گرد می‌آمدند و به تصمیم و تدریس می‌پرداختند. اسکندریه پس از مرگ اسکندر جای آتن را گرفت، زیرا آتن گرفتار تشنجات سیاسی – نظامی شد و کانونهای علمی خاموش گردید.
نهضت ترجمه در اسلام
پس از جمع آوری اسناد، مدارک و منابع مختلف از کانونهای یاد شده در جهان اسلام، کار تدوین و ترجمه آنها به زبان عربی آغاز شد. بعد از نخستین نهضت ترجمه در دوره اردشیر و شاپور ساسانی این دومین نهضت ترجمه از بالاترین درجة اهمیت در تکوین کمیت و کیفیت تمدن اسلامی برخوردار بود. نخستین گام در نهضت ترجمه در زمان منصور خلیفه عباسی (158 – 136 م) برداشته شد. منصور دستور ترجمه کتب یونان را صادر کرد و بقوله حتی بغداد را نیز به همین منظور ساخت.
علاوه بر مترجمین فوق دانشمندان دیگری نیز بودند که آثار عمر زمان خود را به زمان معربی ترجمه می‌کردند از آن جمله می‌توان ابن وحشیه کلدانی را نام برد کتاب «الفلاخه النبطیه» را از زمان نبطی به زمان عربی ترجمه کرد. ابن وحشیه که از کلدانیان ساکن معروف بود. علاوه بر این کتاب تألیفات زیادی نیز در سحر و جادو و دو کیمیا از خدماتی گذاشته است.
دانشگاهها و مراکز علمی
دانشگاههای اسلامی یکی از مهمترین عوامل انتقال و نفوذ علم و فلسفه اسلامی به اروپا بود و نقش اساسی در تحول فکری و بیداری مردم آن سرزمین داشته است.
پیش از آن که ارتباط میان دانشگاههای اسلامی با دانشگاههای اروپا در قرون وسطی و همچنین میزان تأثر و تأثیر آن دور را مورد بررسی قرار دهیم، لازم است که ابتدا اشاره ای هر چند مختصر در زمینه تاریخ پیدایش و چگونگی نظام اداری دانشگاههای اسلامی صورت گیرد، چرا که سابقه تأسیس دانشگاههای اسلامی صدها سال قبل از دانشگاههای اروپایی می باشد و قلمرو اسلام نیز در آن روزگار حوزه پذیرش دانشجویان مسیحی اروپا بوده است.
الف: تأسیس دانشگاه در سرزمین های اسلامی
در مورد پیدایش دانشگاه و مراکز علمی در جهان اسلام، اظهار‌نظرهای مختلفی بیان شده است. برخی از مورخین همچون سید امیر علی معتقد است که نخستین دانشکده اسلامی در زنان امام جعفر صادق (ع) در مدینه دایر شد. وی می نویسد تمام مناظرات و مباحثات فلسفی مراکز اسلامی آن زمان تحت هدایت و راهنمائیهای دانشکده حضرت صادق (ع) و زیر نظر وی بود. ایشان در واقع بنیانگذار دانشکده معقول در اسلام می باشند.
برخی دیگر از پژوهشگران، نخستین دانشگاه یا مرکز تحقیقات عالی را «بیت الحکمه» بغداد می دانند که چگونگی پیدایش آن تا حدود زیادی مبهم و نامشخص است. عبدالرحیم غنیمه تاریخ تأسیس «بیت الحکمه را به دوره منصور (158-136 هـ) می رساند. احمد شبلی با استناد به منابع تاریخی و با اطمینان کامل پیدایش بیت الحکمه را به دوره هارون‌الرشید (193-170 هـ ) نسبت می دهد. اما فیلیپ حتی وعده زیادی از صاحبنظران معتقدند که این موسسه در زمان مأمون (218-198 هـ) و به دست وی تأسیس شده است.
و .....