تحقیق در مورد پرده خوانی

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : وورد

نوع فایل :  .doc ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحه : 4 صفحه

 قسمتی از متن .doc : 

پرده خوانی, نوعی نمایش مذهبی ایرانی . در این نمایش کسی با عنوان «پرده خوان » از روی تصویرهای منقوش بر پرده مصایب اولیای دین ــ بویژه اولیای مذهب شیعه ــ را با کلام آهنگین روایت می کند.

پرده خوانی را «شمایل گردانی » و «پرده داری » (بیضایی ص 73 ملک پور 1364 ش ص 135 حسن بیگی ص 341) و «پرده برداری » (همایونی ص 28) نیز خوانده اند. دهخدا (ذیل «پرده ») به پرده ای اشاره کرده است که شعبده بازها و عروسک گردانها از آن برای پنهان کردن ترفندهای نمایشی خود استفاده می کنند و این هیچ ارتباطی با پرده داری نام دیگر نمایش مذهبی پرده خوانی ندارد اما برخی پژوهشگران به اشتباه از این تعریف برای توضیح پرده داری مذهبی بهره برده اند ( رجوع کنید به همایونی حسن بیگی همانجاها). صورت خوانی نیز بخشی از پرده خوانی بوده است و نمی تواند مترادف پرده خوانی قلمداد شود (بیضایی ص 74 قس غریب پور ص 56). پرده خوانی برآمده از نقالی * و نقاشی مردمی است . پیشینة تاریخی آن را می توان با نوعی «قوالی » (نقالی توأمان موسیقی و آواز) در ادوار پیش از اسلام مربوط دانست که پس از ورود اسلام به ایران به دلیل محدودیتهای موسیقی به نوعی «نقالی» ملی ـ مذهبی تغییر یافته است بویژه در زمان صفویه که انواع نقالی مذهبی (روضه خوانی حمله خوانی پرده داری صورت خوانی و سخنوری ) شکل گرفت ( رجوع کنید به بیضایی ص 60ـ 72 غریب پور ص 63). به گفتة جابر عناصری (ص 175ـ176) در جنگ شاه اسماعیل صفوی (حک : 905ـ930) با ازبکها برای تهییج سپاهیان ایران از این نمایش استفاده می شده است . برخی نیز موقعیت تاریخی پرده خوانی را حدفاصل گذار از برگزاری مراسم عزاداری عمومی ماه محرم در دوران صفویه به برگزاری نمایش مذهبی تعزیه * در دوران قاجاریه و یکی از منابع تحول و تکامل تعزیه دانسته اند (همایونی ص 23ـ30 ملک پور 1366 ش ص 54 غریب پور ص 64) اما برخی دیگر به عکس نقوش پرده را ترجمان نمایش تعزیه در قالب هنرهای دیداری و ره آورد تعزیه می دانند (پیترسون ص 115).

ساختار پرده خوانی بر دو رکن «پرده » و «پرده خوان » استوار است . پرده پارچه ای است که یک یا چند رخداد مصیبت بار خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بر آن نقش شده است . موضوع اصلی این نقشها واقعة کربلا و حوادث پیش و پس از آن بوده اما رفته رفته داستانهای اخلاقی پندآموز مانند جوانمرد قصاب * نیز به آن افزوده شده است (عناصری ص 195). معمولا به لحاظ قداست عدد 72 و ارتباط آن با واقعة کربلا در هر پرده 72 مجلس فرعی و اصلی وجود دارد (غریب پور ص 58).

جنس پرده ها از «متقال » و «کرباس » و اندازة آنها معمولا 150*300 سانتیمتر است (حسن بیگی ص 342).

صورتهای منقوش بر پرده به دو گروه اولیا (نیکان ) و اشقیا (بدان ) تقسیم می شود. نقش سیمای اولیا بر پرده متفاوت است : پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم و امامان معصوم علیهم السلام در هاله ای از نور یا در نقاب تجلی می یابند و برخی فرزندان و یاری کنندگان ایشان بدون هالة نور و نقاب با رنگهای متناسب باورهای مذهبی و زیبا نقش می گیرند. در مقابل اشقیا بسیار زشت و حتی هیولاگونه ترسیم می شوند. اسبها نیز با توجه به شخصیت صاحبانشان نقش می گیرند (همایونی ص 28 پیترسون ص 119 عناصری ص 199).

نقشهای پرده نقوشی عامیانه اند که برمبنای تخیلات نقاش و گفته ها و نوشته های تاریخی و افسانه ای به تصویر کشیده می شوند (عناصری ص 197ـ 198). این نوع نقاشی را از نوع نقاشی مردمی موسوم به «نقاشی قهوه خانه ای » دانسته اند که اوج شکوفایی آن بویژه در اواخر دورة قاجاریه در قهوه خانه ها بوده است (حسن بیگی ص 341 بلوکباشی ص 97). همچنین با توجه به موضوع محوری این نقوش از آن با عنوان «نقاشی کربلا» و به لحاظ رعایت برخی قواعد نمایشی اخیرا «نقاشی دراماتیک » نیز یاد می شود (پیترسون ص 115 غریب پور ص 60).

برخی پیشینة این نوع نقاشی مردمی را قرنها پیش از پیدایش قهوه خانه و همزمان با سنت دیرینة قصه خوانی و مرثیه سرایی و تعزیه خوانی در ایران می دانند و به زمان نگارگری بر سفالینه ها و شمایلهای سوگ سیاوش می رسانند (بلوکباشی همانجا عناصری ص 175). برخی نیز نقاشیهای مانی را سرچشمة تاریخی اینگونه القائات مذهبی می دانند (حسن بیگی ص 340). این احتمال نیز هست که صحنه پردازی و بازآفرینی وقایع کربلا از طریق نقاشی در سده های یازدهم و دوازدهم / هفدهم و هجدهم تحت تأثیر نقاشیهای رافائل و میکل آنژ در ایران رواج یافته باشد (محجوب ص 195ـ196).

پرده خوان کسی است که معمولا همراه با اشاره کردن به تصاویر پرده با چوب دستی ای به نام مطرق این تصویرها را با صدایی رسا و آهنگین باز می خواند. اساسا این نمایش متکی بر «کلام » است . پرده خوان از پرده به دو روش بهره می برد: تزیینی و طوماری . او در روش تزیینی پرده را صرفا برای جلب توجه تماشاگران می آویزد و داستان را براساس آن نقل نمی کند اما در روش طوماری داستان بر مبنای نقشهای پرده و گشودن تدریجی پردة منقوش روایت می شود. روی پرده مجموعه ای از تصاویر کوچکتر نقش شده که به صورت پی درپی ماجراهای داستان را نشان می دهد (بیضایی ص 73ـ74). پرده خوانها را درویش نیز می خواندند از مشهورترین آنها درویش بلبل قزوینی بود (غریب پور ص 58).

منابع : علی بلوکباشی قهوه خانه های ایران تهران 1375 ش بهرام بیضایی نمایش در ایران تهران 1344 ش ساموئل پیترسون «تعزیه و هنرهای مربوط به آن » در تعزیه : نیایش و نمایش در ایران گردآورنده پیتر جی . چلکووسکی ترجمة داوود حاتمی تهران 1367 ش محمدرضا حسن بیگی تهران قدیم تهران 1366 ش علی اکبر دهخدا لغت نامه زیرنظر محمد معین تهران 1325ـ 1359 ش جابر عناصری درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران تهران 1366 ش بهروز غریب پور «هنر مقدس صورت خوانی (= پرده خوانی )» فصلنامة هنر دورة جدید ش 40 (تابستان 1378) محمدجعفر محجوب «تأثیر تئاتر اروپایی و نفوذ روشهای نمایشی آن در تعزیه » در تعزیه : نیایش و نمایش در ایران گردآورنده پیتر جی . چلکووسکی ترجمة داوود حاتمی تهران 1367 ش جمشید ملک پور سیر تحول مضامین در شبیه خوانی تهران 1366 ش همو گزیده ای از تاریخ نمایش در جهان تهران 1364 ش صادق همایونی تعزیه و تعزیه خوانی تهران 1353 ش .

/ محمود صباحی /

هنر نمایش و تئاتر ریشه و منشاء‌ دینی دارد . این مطلب را جمله آیین های نمایشی ، نمایشنامه های کهن تمدن بشری و آثار برجسته این هنر تصدیق می کند. تئاتر دوست دار زیبایی ، جویای حقیقت ، مدافع خوبی و نگران انسان است و این ها همان جوهره ی ادیان است.

با این حال در عصر غفلت انسان از خویش و هستی و محور قرار گرفتن نفسانیت به جای عبودیت و معنویت ، این هنر نیز همچون سایر عرصه های فرهنگ و تمدن بشری آماج شیطان پرستی و معنا گریزی و غیب ناباوری قرار گرفته و تا حد زیادی از معنا و مفهوم اصیل خویش عاری گشته است و به جای علم داری اخلاق و ایمان، میلغ پوچی و انحطاط و حق گریزی گشته است .

در این میان بی شک رجعت به اصالت های مغفول و بازخوانی سنت های حسنه نمایشی می تواند راه گشا باشد.

حمله سرایی وحمله خوانی از جمله سنن و جلوه گاههای تفکر قدسی در تاریخ هنر وادب سرزمین ماست . تا همین چند دهه قبل جمع خوانی حماسه هایی که ذیل عنوان عمومی «حمله حیدری» درمنقب مولای متقیان علی (ع) سروده شده بود ازعدالت فراگیر فارسی زبانان بوده است . این اشعار حماسی در قالب هایی چون مداحی، نقالی، پرده خوانی، شمایل گردانی و تعزیه در تمام ایام سال به کار می رود و از رایج ترین گونه های قصه گویی و هنرهای نمایشی سرزمین مان بوده است و حتی هنوز درمیان قوم هزاره افغانستان به عنوان مهم ترین متون روایت گری و دینی کاربرد دارد.»