تحقیق درباره رابطه اخلاق و آزادی 41 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 46

رابطه اخلاق و آزادی

مقدمه: طرح مسأله

پرسش از نسبت اخلاق و آزادی را می توان از منظرهای مختلف معرفت‌شناختی مطرح ساخت. از این رو پرسش‌های متنوع و متکثری پیش روی پژوهشگر نهاده و از هر زاویه‌ بحثی گشوده می شود. از جمله می توان به طور کلی این پرسش را مطرح کرد که اساساً چه نوع رابطه‌ای میان اخلاق و آزادی وجود دارد؟ آیا اخلاق و ارزش‌های اخلاقی در دست‌یابی به آزادی و پایداری و استمرار آن تأثیرگذار است یا در از دست دادن و مقید شدن آزادی؟ آیا آزادی می‌تواند برای رسیدن به یک جامعه اخلاقی به انسان‌ها مساعدت نماید یا اینکه رسیدن به جامعه ضد اخلاقی را تسریع می‌کند؟ مبانی و معیارهای  مفهوم اخلاق و آزادی کدام است؟ آیا آزادی می‌تواند و یا باید بر مبانی اخلاقی استوار باشد یا تحقق اخلاق در جامعه به تحقق آزادی در آن جامعه بستگی دارد؟در نسبتی دیگر و از منظری دیگر می‌توان پرسش‌های مذکور را به گونه‌ای دیگر نیز طرح کرد. از جمله اینکه: آیا نهال اخلاق در فضا و بذر آزاد به بار می‌نشیند و یا برعکس، این آزادی است که خود را با قامت اخلاق متناسب می‌نماید؟ آیا بدون آزادی و آزاداندیشی می‌توان معرفت اخلاقی کسب نمود و یا اینکه اعتبار آزادی نیز بر پیش‌دانسته‌ها و مبانی اخلاقی مبتنی است؟ آیا اساساً آزادی می‌تواند ارزش‌های اخلاقی را تقویت نماید یا اینکه وجود فضای آزاد باعث کاهش تأثیر ارزش‌های اخلاقی در جامعه می‌شود و چه بسا اخلاق را از میان می‌برد؟

این مقاله با این هدف نگارش شده است تا به تبیین رابطه و سنجش دو مفهوم آزادی و اخلاق، با تأکید بر اندیشة آیت‌الله مرتضی مطهری، بپردازد و تأثیر هر یک بر دیگری را بکاود. به عبارت روشن‌تر تقدم و یا تأخر آزادی یا اخلاق را بر دیگری تبیین نماید. در این رابطه نگارنده بر این باور است که برخلاف آنچه در رابطه اخلاق و سیاست در نزد اندیشمندان مسلمان معروف شده است ـ که همانا تقدم اخلاق بر سیاست است و به همین نسبت این بحث به رابطه اخلاق و آزادی نیز کشیده می‌شود و اخلاق مقدم بر آزادی فرض می‌شود ـ  نوشته حاضر این فرضیه را طرح می‌نماید که در اندیشة آیت‌الله مطهری، آزادی، به لحاظ رتبی و زمانی، مقدم بر اخلاق است. از این رو می‌بایست برای چیدن میوه‌های اخلاقی و سر برآوردن و رشد نمودن اخلاق در جامعه از آزادی عبور نمود و تحقق اخلاق در جامعه منوط به تحقق حد اقلی از آزادی در حوزه جمعی است. البته هم اخلاق و هم آزادی از ضروریات زندگی فردی و به ویژه زیست جمعی و برای رسیدن به هدف‌های خاصی مورد نیاز آدمی است، گرچه این هدف‌ها از منظرهای مختلف که به آنها نگاه شود ناهمگون جلوه ‌نماید.

در جامعه‌ای که استبداد در آن حاکم است و شیوه‌های استبدادی و توتالیتری در آن مقدم بر اخلاق و آزادی است، هم آزادی غایب و هم اخلاق جامعه منحط و فاسد است. اخلاق مناسب و درخور یک جامعه که مبتنی بر مبانی معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی و هستی‌شناختی معتبر باشد تنها در جامعه‌ای رخ می‌نماید که بهره‌ای از آزادی داشته باشد و تملق و چاپلوسی و... در آن راه به جایی نبرد و اخلاق و ارزش‌های اخلاقی حاکم باشد. هنگامی که تملق و چاپلوسی در سطح جامعه رواج داشته باشد و کارها بر مبنای آن پیش رفته و حل و فصل شود و حاکمان از انتقاد و اعتراض و صداقت و صراحت استقبال نکنند چگونه می‌توان از اخلاق و ارزش‌های اخلاقی سخنی به میان آورد و ارزش‌های اخلاقی را ستود؟ و چگونه می‌توان از آزادی سخن گفت و برای تحقق و نهادینه شدن آن تلاش نمود؟

مباحثی که در پی می‌آید به تقدم آزادی بر اخلاق اشاره دارد و در طی مباحثی همچون مفهوم آزادی، دلایل ضرورت آزادی، آزادی چونان روش و ارزش و موانع و محدودیت‌ها به اثبات این مسأله با تأکید بر اندیشه‌ و آرای آیت الله مرتضی مطهری می‌پردازد. لازم به یادآوری است که در بحث حاضر، اخلاق و آزادی در مقابل و ضد یکدیگر نیستند، بلکه اساساً آزادی یک فضیلت اخلاقی و بلکه مهم‌ترین و اساسی‌ترین فضیلت اخلاقی شمرده می‌شود. از این رو از پژوهش فرا روی و پرسش‌های طرح شده، نمی‌توان این گونه تلقی کرد که آزادی و اخلاق از یکدیگر جدا بوده و در مقابل یکدیگر صف‌آرایی کرده‌اند، که در این صورت دیگر نمی‌توان از رابطه و نسبت آنان با یکدیگر گفت‌وگو نمود؛ زیرا حکم به تقابل آنان و در نتیجه فقدان رابطه میان آنان صادر شده است. همین طور می توان گفت که آزادی در مقابل عدالت نیز صف‌آرایی نمی‌کند، که آزادی خود در شمار مصادیق عدالت است.

نکته دیگر قابل اشاره این است که نقطه تمرکز مباحث بیش از آنکه بر اخلاق مبتنی باشد، بر آزادی مبتنی است. از این رو مباحث بیش از آنکه به اخلاق بپردازد ـ بجز مفهوم اخلاق ـ به بحث آزادی می‌پردازد و مباحث مربوط به آزادی در مقاله حاضر بر مباحث اخلاقی می‌چربد. به دیگر سخن، پاره‌ای از مباحث اخلاقی همانند مشروعیت اخلاق و معیار بودن اخلاق در زندگی و مباحثی از این دست، که عمدتاً در فلسفه اخلاق از آنها گفت‌وگو می‌شود، مفروض گرفته شده است و از آنها بحثی به میان نخواهد آمد.

مفهوم اخلاق

اخلاق معادل دو اصطلاح شمرده شده است. نخست اینکه این واژه ریشه یونانی دارد و از اصطلاح Ethic گرفته شده است، و دیگر اینکه این واژه ریشة لاتینی دارد و ازMoral  اخذ شده است. به گفتة محمد عابد الجابری، پاره‌ای از نویسندگان عرب واژة اخلاق را در معنایMoral  و اخلاقیات را در معنای Ethic به کار برده‌اند. از سوی دیگر و در تفکیکی که میان این دو انجام شده است می‌توان گفت Moral اشاره به رفتار فردی دارد. در این معنا اخلاق، فضای فضیلت فردی را سامان می‌بخشد. از دیگر سوی

تحقیق درباره رابطه اخلاق و آزادی 25 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 25

رابطه اخلاق و آزادی

مقدمه: طرح مسأله پرسش از نسبت اخلاق و آزادی را می توان از منظرهای مختلف معرفت‌شناختی مطرح ساخت. از این رو پرسش‌های متنوع و متکثری پیش روی پژوهشگر نهاده و از هر زاویه‌ بحثی گشوده می شود. از جمله می توان به طور کلی این پرسش را مطرح کرد که اساساً چه نوع رابطه‌ای میان اخلاق و آزادی وجود دارد؟ آیا اخلاق و ارزش‌های اخلاقی در دست‌یابی به آزادی و پایداری و استمرار آن تأثیرگذار است یا در از دست دادن و مقید شدن آزادی؟ آیا آزادی می‌تواند برای رسیدن به یک جامعه اخلاقی به انسان‌ها مساعدت نماید یا اینکه رسیدن به جامعه ضد اخلاقی را تسریع می‌کند؟ مبانی و معیارهای  مفهوم اخلاق و آزادی کدام است؟ آیا آزادی می‌تواند و یا باید بر مبانی اخلاقی استوار باشد یا تحقق اخلاق در جامعه به تحقق آزادی در آن جامعه بستگی دارد؟در نسبتی دیگر و از منظری دیگر می‌توان پرسش‌های مذکور را به گونه‌ای دیگر نیز طرح کرد. از جمله اینکه: آیا نهال اخلاق در فضا و بذر آزاد به بار می‌نشیند و یا برعکس، این آزادی است که خود را با قامت اخلاق متناسب می‌نماید؟ آیا بدون آزادی و آزاداندیشی می‌توان معرفت اخلاقی کسب نمود و یا اینکه اعتبار آزادی نیز بر پیش‌دانسته‌ها و مبانی اخلاقی مبتنی است؟ آیا اساساً آزادی می‌تواند ارزش‌های اخلاقی را تقویت نماید یا اینکه وجود فضای آزاد باعث کاهش تأثیر ارزش‌های اخلاقی در جامعه می‌شود و چه بسا اخلاق را از میان می‌برد؟این مقاله با این هدف نگارش شده است تا به تبیین رابطه و سنجش دو مفهوم آزادی و اخلاق، با تأکید بر اندیشة آیت‌الله مرتضی مطهری، بپردازد و تأثیر هر یک بر دیگری را بکاود. به عبارت روشن‌تر تقدم و یا تأخر آزادی یا اخلاق را بر دیگری تبیین نماید. در این رابطه نگارنده بر این باور است که برخلاف آنچه در رابطه اخلاق و سیاست در نزد اندیشمندان مسلمان معروف شده است ـ که همانا تقدم اخلاق بر سیاست است و به همین نسبت این بحث به رابطه اخلاق و آزادی نیز کشیده می‌شود و اخلاق مقدم بر آزادی فرض می‌شود ـ  نوشته حاضر این فرضیه را طرح می‌نماید که در اندیشة آیت‌الله مطهری، آزادی، به لحاظ رتبی و زمانی، مقدم بر اخلاق است. از این رو می‌بایست برای چیدن میوه‌های اخلاقی و سر برآوردن و رشد نمودن اخلاق در جامعه از آزادی عبور نمود و تحقق اخلاق در جامعه منوط به تحقق حد اقلی از آزادی در حوزه جمعی است. البته هم اخلاق و هم آزادی از ضروریات زندگی فردی و به ویژه زیست جمعی و برای رسیدن به هدف‌های خاصی مورد نیاز آدمی است، گرچه این هدف‌ها از منظرهای مختلف که به آنها نگاه شود ناهمگون جلوه ‌نماید.در جامعه‌ای که استبداد در آن حاکم است و شیوه‌های استبدادی و توتالیتری در آن مقدم بر اخلاق و آزادی است، هم آزادی غایب و هم اخلاق جامعه منحط و فاسد است. اخلاق مناسب و درخور یک جامعه که مبتنی بر مبانی معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی و هستی‌شناختی معتبر باشد تنها در جامعه‌ای رخ می‌نماید که بهره‌ای از آزادی داشته باشد و تملق و چاپلوسی و... در آن راه به جایی نبرد و اخلاق و ارزش‌های اخلاقی حاکم باشد. هنگامی که تملق و چاپلوسی در سطح جامعه رواج داشته باشد و کارها بر مبنای آن پیش رفته و حل و فصل شود و حاکمان از انتقاد و اعتراض و صداقت و صراحت استقبال نکنند چگونه می‌توان از اخلاق و ارزش‌های اخلاقی سخنی به میان آورد و ارزش‌های اخلاقی را ستود؟ و چگونه می‌توان از آزادی سخن گفت و برای تحقق و نهادینه شدن آن تلاش نمود؟مباحثی که در پی می‌آید به تقدم آزادی بر اخلاق اشاره دارد و در طی مباحثی همچون مفهوم آزادی، دلایل ضرورت آزادی، آزادی چونان روش و ارزش و موانع و محدودیت‌ها به اثبات این مسأله با تأکید بر اندیشه‌ و آرای آیت الله مرتضی مطهری می‌پردازد. لازم به یادآوری است که در بحث حاضر، اخلاق و آزادی در مقابل و ضد یکدیگر نیستند، بلکه اساساً آزادی یک فضیلت اخلاقی و بلکه مهم‌ترین و اساسی‌ترین فضیلت اخلاقی شمرده می‌شود. از این رو از پژوهش فرا روی و پرسش‌های طرح شده، نمی‌توان این گونه تلقی کرد که آزادی و اخلاق از یکدیگر جدا بوده و در مقابل یکدیگر صف‌آرایی کرده‌اند، که در این صورت دیگر نمی‌توان از رابطه و نسبت آنان با یکدیگر گفت‌وگو نمود؛ زیرا حکم به تقابل آنان و در نتیجه فقدان رابطه میان آنان صادر شده است. همین طور می توان گفت که آزادی در مقابل عدالت نیز صف‌آرایی نمی‌کند، که آزادی خود در شمار مصادیق عدالت است.نکته دیگر قابل اشاره این است که نقطه تمرکز مباحث بیش از آنکه بر اخلاق مبتنی باشد، بر آزادی مبتنی است. از این رو مباحث بیش از آنکه به اخلاق بپردازد ـ بجز مفهوم اخلاق ـ به بحث آزادی می‌پردازد و مباحث مربوط به آزادی در مقاله حاضر بر مباحث اخلاقی می‌چربد. به دیگر سخن، پاره‌ای از مباحث اخلاقی همانند مشروعیت اخلاق و معیار بودن اخلاق در زندگی و مباحثی از این دست، که عمدتاً در فلسفه اخلاق از آنها گفت‌وگو می‌شود، مفروض گرفته شده است و از آنها بحثی به میان نخواهد آمد.

مفهوم اخلاقاخلاق معادل دو اصطلاح شمرده شده است. نخست اینکه این واژه ریشه یونانی دارد و از اصطلاح Ethic گرفته شده است، و دیگر اینکه این واژه ریشة لاتینی دارد و ازMoral  اخذ شده است. به گفتة محمد عابد الجابری، پاره‌ای از نویسندگان عرب واژة اخلاق را در معنایMoral  و اخلاقیات را در معنای Ethic به کار برده‌اند. از سوی دیگر و در تفکیکی که میان این دو انجام شده است می‌توان گفت Moral اشاره به رفتار فردی دارد. در این معنا اخلاق، فضای فضیلت فردی را سامان می‌بخشد. از دیگر سوی Ethic اشاره به ارزش‌های خاص جامعه دارد و در این معنا اخلاقیات، فضای ارزش‌های اجتماعی را سامان می‌دهد.[1] طبیعی است که در مقالة حاضر هر دو معنا مراد مراد و منظور است و از این رو اخلاق هم در حوزة فردی و هم در حوزة جمعی دارای تأثیر و تأثّر خواهد بود.در یک برداشت دیگر، به طور کلی دو گونه از اخلاق را می‌توان مورد اشاره قرار داد: نخست، اخلاق مطلق و استعلایی و معطوف به نفس عمل و دیگری، حفظ و صیانت ذات و تأمین حداکثر شادی و خرسندی حداکثر مردم. اخلاق، در برداشت نخست به معنای «تفحص درباره کردار و رفتار درست و نادرست و ملاک‌های تشخیص عمل نیک و کردار درست از عمل بد و کردار نادرست»[2] است. این تعریف در حوزة مباحث کانت جاری است. به این معنا که کانت معتقد بود عملی اخلاقی است که عامل آن دربارة نتایج عمل خود فکر نکند، یعنی سود و زیان آن عمل، مورد نظر کنش‌گر قرار نگیرد و در واقع معطوف به نفس عمل باشد. کانت همچنین معتقد بود عملی اخلاقی است که عمل کننده بتواند آن عمل را به عنوان یک اصل عام و بشری معرفی کند. سنت کانت در بحث اخلاق قوی‌ترین سنت است و آموزة مطلق بودن اخلاق، که از سوی وی مطرح شده است، از سوی پاره‌ای از اندیشمندان مسلمان مورد نقادی قرار گرفته است.[3]در باب گونة دوم، می‌توان به مباحث هابز اشاره نمود که وی قائل است که تنها نقطة اتکای معرفت که دربارة آن نمی‌توان تردید کرد، همانا حفظ و صیانت ذات و امنیت انسان‌ها است. به نظر وی اخلاقیات ما نهایتاً اموری هستند که در جهت حفظ و بقای بشر مساعدت می‌کنند. امور غیر اخلاقی، چیزهایی است که به از بین بردن وجود و هستی انسان و جلوگیری از ادامه حیات او منجر می‌شوند یا به آن صدمه می‌زنند. هابز معتقد است انسان‌ها در قرارداد اجتماعی، که مربوط به حفظ ذات آدمی و صیانت نفس او است، اخلاق را تأسیس می‌کنند و معتقدند که آنچه به زیان جامعه است غیر اخلاقی است و آنچه برای حفظ و بقای انسان لازم است اخلاقی است.[4]همین دیدگاه دربارة ارتباط بین اخلاق و سیاست بر این باور است که اخلاق استعلایی مطلق و معطوف به نفس عمل، کاربردی در زندگی سیاسی به مفهوم متعارف ندارد، اما تعبیر دیگر از اخلاق که به معنای حفظ و صیانت ذات و تأمین حداکثر شادی و خرسندی حداکثر مردم است با سیاست ارتباط پیدا می‌کند و شاید بتوان گفت که در حوزه سیاست، عمل اخلاقی سیاسی، آن عملی است که صرفاً منفعت خود تصمیم گیرنده، گروه و جناح پیرامون و یا عصر و زمانه خاصی را در نظر نگیرد، بلکه آیندگان را نیز در نظر بگیرد و به نحوی باشد که بتواند مانند دایره‌ای متحدالمرکز هر چه بیشتر تشعشع پیدا کند و دربر گیرنده و مؤثر بر عموم مردم باشد. این می‌تواند حد اعلای اخلاق در حوزه سیاست باشد. البته در تلقی اخیر از اخلاق، که همانا حفظ و صیانت ذات آدمی باشد و در فوق به آن اشاره شد، پاره‌ای موارد، برشمرده شده است که اخلاق را تا اندازه‌ای به سمت استعلایی و مطلق بودن سوق می‌دهد. از این رو به نظر می‌رسد نتوان به جدایی کامل میان این دو دیدگاه حکم نمود.بحث اخلاق البته در نزد پاره‌ای از اندیشمندان مسلمان وجوه گوناگونی می‌یابد. همان گونه که می‌توان به جمع میان دو دیدگاه مذکور اشاره کرد و اخلاق را نه صرفاً استعلایی و مطلق و نه صرفاً حافظ ذات آدمی به شمار آورد، از سویی می‌توان میان ارزش‌های خادم و مخدوم تفکیک نمود. ارزش‌های مخدوم ارزش‌هایی است که زندگی برای آن‌ها است. این ارزش‌ها فرامعیشتی، فراملی، فراتاریخی، ثابت و جاودانی‌اند. همانند نیکی عدالت، آزادی، شجاعت و ... . در مقابل ارزش‌های خادم، ارزش‌هایی به شمار می‌روند که آنها برای زندگی آدمی هستند. همانند نیکی راستگویی، صله ارحام، رازپوشی، احترام به قانون، قناعت، انصاف و بدی دروغ‌گویی، سرقت، قتل، زنا، غضب، خبرچینی، استبداد، افزون‌طلبی، کم فروشی و ... .[5]به هر حال صرف نظر از انتقاداتی که به برداشت استعلایی و صیانت ذات بودن اخلاق وارد است می‌توان دیدگاه پاره‌ای از اندیشمندان مسلمان را نیز در این زمینه یادآور شد و رابطة اخلاق و سیاست را از منظر آنها نیز به پرسش گرفت. اهمیت بحث رابطة اخلاق و سیاست در این است که از منظری گسترده و وسیع به بحث می‌نگرد و چشم‌اندازی کلی را فراروی پژوهشگر می‌گشاید. اما بحث رابطة اخلاق و آزادی در نسبتی محدود و عینی‌ مسأله را مورد سنجش و بررسی قرار می‌دهد و زوایای موضوع را می‌شکافد. علامه محمد تقی جعفری مفهوم اخلاق را از زوایای مختلفی مورد بحث قرار داده است. این تعریف‌ها دایرة گسترده‌ای از «مقید شدن به عاملی درونی که انسان را به نیکی‌ها سوق داده و از بدی‌ها برکنار می‌نماید» و «شکوفایی همة ابعاد مثبت انسانی در مسیری که رو به هدف

تحقیق درباره رابطه اخلاق با آزادی 26 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 46

فهرست

رابطه اخلاق با آزادی 2

مفهوم اخلاق 2

مفوم آزادی 4

دلایل ضرورت آزادی 6

آزادی، چونان روش و ارزش 8

موانع و محدودیت‌ها 8

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری 11

منابع 12

رابطه اخلاق و آزادی

 پرسش از نسبت اخلاق و آزادی را می توان از منظرهای مختلف معرفت‌شناختی مطرح ساخت. از این رو پرسش‌های متنوع و متکثری پیش روی پژوهشگر نهاده و از هر زاویه‌ بحثی گشوده می شود. از جمله می توان به طور کلی این پرسش را مطرح کرد که اساساً چه نوع رابطه‌ای میان اخلاق و آزادی وجود دارد؟ آیا اخلاق و ارزش‌های اخلاقی در دست‌یابی به آزادی و پایداری و استمرار آن تأثیرگذار است یا در از دست دادن و مقید شدن آزادی؟ آیا آزادی می‌تواند برای رسیدن به یک جامعه اخلاقی به انسان‌ها مساعدت نماید یا اینکه رسیدن به جامعه ضد اخلاقی را تسریع می‌کند؟ مبانی و معیارهای  مفهوم اخلاق و آزادی کدام است؟ آیا آزادی می‌تواند و یا باید بر مبانی اخلاقی استوار باشد یا تحقق اخلاق در جامعه به تحقق آزادی در آن جامعه بستگی دارد؟در نسبتی دیگر و از منظری دیگر می‌توان پرسش‌های مذکور را به گونه‌ای دیگر نیز طرح کرد. از جمله اینکه: آیا نهال اخلاق در فضا و بذر آزاد به بار می‌نشیند و یا برعکس، این آزادی است که خود را با قامت اخلاق متناسب می‌نماید؟ آیا بدون آزادی و آزاداندیشی می‌توان معرفت اخلاقی کسب نمود و یا اینکه اعتبار آزادی نیز بر پیش‌دانسته‌ها و مبانی اخلاقی مبتنی است؟ آیا اساساً آزادی می‌تواند ارزش‌های اخلاقی را تقویت نماید یا اینکه وجود فضای آزاد باعث کاهش تأثیر ارزش‌های اخلاقی در جامعه می‌شود و چه بسا اخلاق را از میان می‌برد؟در جامعه‌ای که استبداد در آن حاکم است و شیوه‌های استبدادی و توتالیتری در آن مقدم بر اخلاق و آزادی است، هم آزادی غایب و هم اخلاق جامعه منحط و فاسد است. اخلاق مناسب و درخور یک جامعه که مبتنی بر مبانی معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی و هستی‌شناختی معتبر باشد تنها در جامعه‌ای رخ می‌نماید که بهره‌ای از آزادی داشته باشد و تملق و چاپلوسی و... در آن راه به جایی نبرد و اخلاق و ارزش‌های اخلاقی حاکم باشد. هنگامی که تملق و چاپلوسی در سطح جامعه رواج داشته باشد و کارها بر مبنای آن پیش رفته و

تحقیق درباره رابطه دین و اخلاق

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 7

رابطه دین و اخلاق

بحث و بررسى، رابطه دین و اخلاق‏ به‏صورت مستقل در جامعه ما کمتر مطرح‏شده ولی در مغرب‏زمین تحولات ونوسانات فکرى زیادى در این زمینه انجام گرفته است. نقطه‏عطف مهم در تاریخ فرهنگى اجتماعى مغرب‏زمین رنسانس‏ است، تا قبل از رنسانس، دین رایج در آن دیار که همان‏مسیحیت ‏بود بر همه شئون زندگى مردم از جمله علم، فرهنگ،سیاست، اجتماع، اخلاق و سایر مسائل حاکم بود و با شکست ‏کلیسا در صحنه‏هاى مختلف، مردم نیز از دین و گرایشهاى دینى ‏بیزار شدند و به‏جاى گرایش به خدا، گرایش به انسان‏مدارى‏مطرح شد. کار به آنجا رسید که بعد از انکار الهیات و معارف‏دین آنها احساس نیاز به نوعى دین کردند و کسانى مانند اگوست‏کنت فرانسوى که دوران حضور دین را سپرى‏شده اعلام کرده‏بودند ، دین انسان‏پرستى و انسان‏مدارى را به‏جاى آن اختراع واعلام کردند. به‏دنبال این تحول فکرى و فرهنگى در تمام شاخه‏هاى‏ معارف انسانى تحولات عظیمى پدید آمد و نوسانات مختلفى درخطوط مختلف پراکنده شد که هیچ جهت واحدى نداشت. یکی از این زمینه ها زمینه ارتباط دین با اخلاق است . بحثهاى‏زیادى در زمینه ارتباط دین و اخلاق مطرح شده است .

معمولا در ارتباط دین با اخلاق سه فرضیه تصور مى‏شود:

یکى اینکه دین و اخلاق دو مقوله مشخص متباین ازهم هستند و هرکدام قلمرو خاصى دارند و هیچ ارتباط منطقى‏بین آنها وجود ندارد. اگر مسائل دینى با مسائل اخلاقى تلاقى‏پیدا مى‏کند یک تلاقى عرضى و اتفاقى است و یک رابطه‏منطقى نیست که بین دین و اخلاق اتصالى برقرار شود. زیرا هرکدام فضاى خاص خود و قلمرو مشخص دارند که از هم دیگرجدا هستند و ربطى به‏هم ندارند. اگر به یکدیگر ارتباط پیدامى‏کنند مثل این است که دو مسافر هرکدام از یک مبدئى به‏سوى‏یک مقصدى حرکت کرده‏اند و در بین راه اتفاقا در یک ‏نقطه‏اى همدیگر را ملاقات مى‏کنند، ولى این معنایش این نیست ‏که بین این دو مسافر یک رابطه‏اى وجود دارد. پس یک فرض‏این است که دین و اخلاق چنین وضعى دارند، مثلا گفته شود که‏قلمرو دین مربوط به رابطه انسان با خدا است اما اخلاق مربوط به‏روابط رفتارى انسانها با یکدیگر است.

فرضیه دوم این است که‏اصلا دین و اخلاق یک نوع اتحاد دارند یا یک نوع وحدت بین‏آنها برقرار است ‏یا به تعبیر امروزیها یک رابطه ارگانیک بین‏آنها است. البته این رابطه باز به‏صورتهاى فرعى‏ترى قابل تصوراست ولى آنچه به فرهنگ ما نزدیکتر و قابل قبولتر مى‏باشد این‏است که اخلاق به‏عنوان یک جزئى از دین تلقى شود ما با این‏تعریف آشنا هستیم که دین مجموعه‏اى است از عقاید و اخلاق‏ و احکام، پس طبعا اخلاق مى‏شود جزئى از مجموعه دین،رابطه‏اش هم با دین رابطه ارگانیک و رابطه یک جزء با کل‏است مثل رابطه سر با کل پیکر انسان. از باب تشبیه مى‏توان‏گفت، اگر ما دین را به یک درختى تشبیه نماییم، این درخت‏داراى ریشه‏ها و تنه و شاخه‏هایى است. عقاید همان ریشه‏هاست‏و اخلاق تنه درخت است و شاخه و برگ و میوه درخت نیزهمان احکام است. رابطه تنه با خود درخت رابطه دو شى‏ءنیست. تنه هم جزء خود درخت است. در این تصور رابطه دین‏و اخلاق رابطه جز با کل است ‏یا چیزى شبیه به اینها، مى‏شودفرض کرد منظوراین است که یک نوع اتحاد بین دین و اخلاق در نظر گرفته‏مى‏شود که یکى در درون دیگرى جا بگیرد.

فرضیه سوم این‏است که هرکدام یک هویت مستقلى دارند اما هویتى است که درعین حال با هم در تعامل هستند و با یکدیگر در ارتباطند و دریکدیگر اثر مى‏گذارند، یعنى این‏گونه نیست که بکلى متباین ازهم باشند و هیچ ارتباط منطقى بین آنها برقرار نباشد بلکه یک ‏نوع رابطه علیت و معلولیت ، تاثیر و تاثر یا فعل و انفعال وبه‏طورکلى یک نوع تعامل بین دین و اخلاق وجود دارد، ولى‏این معنایش این نیست که دین جزئى از اخلاق است ‏یا اخلاق‏جزئى از دین است و یا اینکه اینها کاملا از هم متباینند. در دوفرضیه قبل نیز فرض شد که بین دین و اخلاق نوعى تاثیر و تاثرو فعل و انفعال و تعامل وجود دارد.

بنابراین در رابطه دین و اخلاق، یا تباین یا اتحاد و یاارتباط برقرار است . نظریه اول عدم‏ارتباط و تباین کلى بین اخلاق و دین بود و اینکه اگر ارتباطى‏جایى حاصل شود تلاقى حاصل شده بالعرض و اتفاقى است.نظر مقابلش هم این بود که اصلا دین و اخلاق با هم متحدند،مثلا اخلاق جزئى از دین است. اما بقیه نظریات دیگر، همه دراین طیف قرار مى‏گیرد که اخلاق و دین دو ماهیت مستقل هستنداما بین آنها روابط فعل و انفعال و تاثیر و تاثر و تعامل وجوددارد.

نظر دانشمندان غربی درباره ارتباط دین و اخلاق

اخیرا علما غربى دایره دین را به ارتباط بین انسان با خدا منحصر مى‏کنند. دیندارى یعنى اینکه انسان خدا را بشناسد، به‏خدا معتقد باشد و عبادتى انجام دهد. دین یعنى همین و لذاافکار سکولاریسم و گرایشهاى سکولاریستى بر همین اصل‏مبتنى است. ریشه این تفکر در غرب از بعد رنسانس شروع شده‏است و امروز هم دیگر سکه رایج است.

تحقیق در مورد دین و اخلاق

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : وورد

نوع فایل :  .doc ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحه : 10 صفحه

 قسمتی از متن .doc : 

‌به نام خدا

‌نسبت‌ دین‌ و اخلاق‌

‌

اشاره‌

نوشتار زیر متن‌ سخنرانی‌ آیت‌ا مصباح‌ یزدی‌ است‌ که‌ در همایش‌ «دین‌ و اخلاق» در سال‌ 1377 القا گردیده‌ و اینک‌ پس‌ از ویرایش‌ تقدیم‌ ارباب‌ فضل‌ و دانش‌ می‌شود.

خدا را شکر که‌ در عصری‌ زندگی‌ می‌کنیم‌ که‌ به‌ برکت‌ انقلاب‌ اسلامی‌ ایران‌ زمینة‌ طرح‌ مباحث‌ عمیق‌ دینی‌ و انسانی‌ فراهم‌ شده‌ و این‌ امکان‌ برای‌ دانش‌پژوهان، محققان‌ و فضلا میسر شده‌ است‌ که‌ مسائل‌ ریشه‌ای‌ فکری‌ و اعتقادی‌ و نظری‌ را مورد بحث‌ و تحقیق‌ قرار داده‌ و به‌ نیازهای‌ فرهنگی‌ جامعه‌ پاسخ‌ مثبتی‌ بدهند.

در این‌ گفتار موضوع‌ بحث‌ و بررسی، رابطة‌ دین‌ و اخلاق‌ است. این‌ موضوع‌ به‌صورت‌ مستقل‌ در جامعة‌ ما کمتر مطرح‌ شده‌ است. در مباحث‌ مختلف‌ کلامی‌ و اخلاقی‌ بحثهایی‌ مربوط‌ به‌ این‌ موضوع‌ وجود دارد ولی‌ اینکه‌ رابطة‌ دین‌ و اخلاق‌ به‌عنوان‌ یک‌ بحث‌ مستقل‌ بررسی‌ شود، کمتر مورد توجه‌ واقع‌ شده‌ است. اما برخلاف‌ جامعة‌ ما در جوامع‌ غربی‌ این‌گونه‌ مسائل‌ به‌صورت‌ خیلی‌ گسترده‌ مطرح‌ می‌شود. بررسی‌ اینکه‌ چه‌ عواملی‌ موجب‌ شد که‌ در آنجا این‌ مسائل‌ خیلی‌ مورد توجه‌ قرار گیرد و کتابهای‌ زیادی‌ نوشته‌ و بحثهای‌ زیادی‌ مطرح‌ شود و چرا در جوامع‌ ما چنین‌ نبوده‌ است، احتیاج‌ به‌ یک‌ تحقیق‌ جامعه‌شناختی‌ دارد. اما به‌ کنار از این‌ مطلب، اگر بخواهیم‌ خوشبینانه‌ راجع‌ به‌علت‌ کمبود تحقیق‌ در زمینة‌ دین، اخلاق، فلسفة‌ اخلاق‌ و موضوعاتی‌ از این‌ قبیل‌ قضاوت‌ کنیم‌ باید بگوییم‌ که‌ در کشورهای‌ اسلامی‌ به‌ برکت‌ اسلام‌ و رواج‌ معارف‌ اسلامی‌ و بخصوص‌ معارف‌ اهل‌بیت‌ «سلام‌ الله‌ علیهم‌ اجمعین» چندان‌ نیازی‌ به‌ بررسی‌ این‌ مسائل‌ احساس‌ نمی‌شد. برای‌ جوامع‌ مسلمان‌ مسائل‌ دینی‌ و مسائل‌ اخلاقی‌ روشن‌ بود و اینکه‌ حالا دین‌ چه‌ پایگاهی‌ در اجتماع‌ یا اخلاق‌ دارد و چه‌ رابطه‌ای‌ بین‌ اینهاست‌ و کدام‌ اصالت‌ دارد یا ندارد، اهمیتی‌ نداشت. همچنین‌ در شاخه‌های‌ دیگر معرفت‌ هم‌ می‌شود چنین‌ توجیهاتی‌ کرد. شاید خیلی‌ هم‌ بعید از واقعیت‌ نباشد ولی‌ در عین‌ حال‌ باید اعتراف‌ کرد که‌ ما آنچنان‌که‌ باید همت‌ و تلاش‌ در بررسی‌ و تحقیق‌ در این‌ مسائل‌ به‌ خرج‌ ندادیم. کوتاهیهایی‌ هم‌ انجام‌ گرفته‌ است‌ که‌ امیدواریم‌ به‌ برکت‌ انقلاب‌ و مطرح‌ شدن‌ مسائل‌ اسلامی‌ و توجه‌ مردم‌ به‌ ریشه‌های‌ معرفتی‌ اسلام، کم‌کم‌ این‌ مسائل‌ جایگاه‌ خودش‌ را در جامعه‌ و به‌خصوص‌ در حوزة‌ علمیة‌ قم‌ پیدا کند و تحقیقات‌ کافی‌ و شافی‌ انجام‌ بگیرد. همان‌طور که‌ استحضار دارید در مغرب‌زمین‌ تحولات‌ و نوسانات‌ فکری‌ زیادی‌ در این‌ زمینه‌ انجام‌ گرفته‌ است. نقطة‌ عطف‌ مهم‌ در تاریخ‌ فرهنگی‌ اجتماعی‌ مغرب‌زمین‌ رنسانس‌ است، یعنی‌ از آن‌ وقتی‌که‌ توجه‌ جوامع‌ غربی‌ به‌ مسائل‌ جدید جلب‌ شد. تا قبل‌ از رنسانس، دین‌ رایج‌ در آن‌ دیار که‌ همان‌ مسیحیت‌ بود بر همة‌ شئون‌ زندگی‌ مردم‌ از جمله‌ علم، فرهنگ، سیاست، اجتماع، اخلاق‌ و سایر مسائل‌ حاکم‌ بود و با شکست‌ کلیسا در صحنه‌های‌ مختلف، مردم‌ نیز از دین‌ و گرایشهای‌ دینی‌ بیزار شدند و به‌جای‌ گرایش‌ به‌ خدا، گرایش‌ به‌ انسان‌مداری‌ مطرح‌ شد. کار به‌ آنجا رسید که‌ بعد از انکار الهیات‌ و معارف‌ دین‌ آنها احساس‌ نیاز به‌ نوعی‌ دین‌ کردند و کسانی‌ مانند اگوست‌ کنت‌ فرانسوی‌ که‌ دوران‌ حضور دین‌ را سپری‌شده‌ اعلام‌ کرده‌ بودند دین‌ انسان‌پرستی‌ و انسان‌مداری‌ را به‌جای‌ آن‌ اختراع‌ و اعلام‌ کردند.

به‌دنبال‌ این‌ تحول‌ فکری‌ و فرهنگی‌ در تمام‌ شاخه‌های‌ معارف‌ انسانی‌ تحولات‌ عظیمی‌ پدید آمد و نوسانات‌ مختلفی‌ در خطوط‌ مختلف‌ پراکنده‌ شد که‌ هیچ‌ جهت‌ واحدی‌ نداشت. امروز نیز مثل‌ سابق‌ هنوز خطوط‌ مختلف‌ فکری‌ متعارض‌ و متضاد در همة‌ زمینه‌های‌ فکری، فلسفی، فرهنگی، سیاسی‌ و اخلاقی‌ وجود دارد. البته‌ درست‌ است‌ که‌ آنچه‌ در کشور ما از آنها ترجمه‌ می‌شود غالباً‌ یک‌ جهت‌ خاص‌ و یک‌ خط‌ فکری‌ خاصی‌ را دنبال‌ می‌کند ولی‌ در مغرب‌زمین‌ این‌طور نیست. مکاتب‌ بسیار مختلفی‌ در زمینة‌ علوم‌ انسانی‌ وجود دارد که‌ هنوز موجش‌ به‌ ایران‌ نرسیده‌ یا کمتر رسیده‌ است. بیشتر آنچه‌ که‌ از کتابهای‌ غربی‌ تاکنون‌ ترجمه‌ شده‌ است‌ مربوط‌ به‌ آن‌ مطالبی‌ است‌ که‌ صبغة‌ الحادی‌ و ضددینی‌ دارد. به‌ هر حال‌ بحثهای‌ زیادی‌ در زمینة‌ ارتباط‌ دین‌ و اخلاق‌ مطرح‌ شده‌ است‌ که‌ اگر بخواهیم‌ به‌ همة‌ آنها بپردازیم‌ یا سیر تاریخی‌ آن‌ را دنبال‌ کنیم‌ یا حتی‌ دسته‌بندی‌ موضوعی‌ کنیم‌ در این‌ فرصت‌ کوتاه‌ ممکن‌ نیست‌ و به‌ یک‌ فعالیت‌ مستمر آکادمیک‌ نیاز دارد که‌ امیدواریم‌ عزیزانی‌ که‌ در رشته‌های‌ علوم‌ انسانی‌ کار می‌کنند در آینده‌ به‌ این‌ مسائل‌ بیشتر بپردازند. اما آنچه‌ برای‌ بنده‌ میسر است‌ که‌ در این‌ فرصت‌ کوتاه‌ به‌ آن‌ بپردازم، یک‌ نگرش‌ کلی‌ دربارة‌ نسبت‌ دین‌ و اخلاق‌ است‌ که‌ بیشتر از یک‌ دیدگاه‌ تحلیلی‌ و متکی‌ بر روش‌ و زمینه‌های‌ فکری‌ خود ما تغذیه‌ می‌کند و در واقع‌ به‌ دور از روشهایی‌ است‌ که‌ غربی‌ها در این‌ مسائل‌ دارند. رابطه‌ای‌ که‌ بین‌ دین‌ و اخلاق‌ می‌شود فرض‌ کرد در سه‌ بخش‌ کلی‌ قابل‌ طرح‌ است، یا به‌ تعبیر دیگر وقتی‌ می‌گوییم‌ دین‌ با اخلاق‌ چه‌ رابطه‌ای‌ دارد سه‌ فرضیه‌ تصور می‌شود.

یکی‌ اینکه‌ بگوییم‌ دین‌ و اخلاق‌ دو مقولة‌ مشخص‌ متباین‌ از هم‌ هستند و هرکدام‌ قلمرو خاصی‌ دارند و هیچ‌ ارتباط‌ منطقی‌ بین‌ آنها وجود ندارد. اگر مسائل‌ دینی‌ با مسائل‌ اخلاقی‌ تلاقی‌ پیدا می‌کند یک‌ تلاقی‌ عرضی‌ و اتفاقی‌ است‌ و یک‌ رابطة‌ منطقی‌ نیست‌ که‌ بین‌ دین‌ و اخلاق‌ اتصالی‌ برقرار شود. زیرا هر کدام‌ فضای‌ خاص‌ خود و قلمرو مشخص‌ دارند که‌ از همدیگر جدا هستند و ربطی‌ به‌هم‌ ندارند. اگر به‌ یکدیگر ارتباط‌ پیدا می‌کنند مثل‌ این‌ است‌ که‌ دو مسافر هرکدام‌ از یک‌ مبدئی‌ به‌سوی‌ یک‌ مقصدی‌ حرکت‌ کرده‌اند و در بین‌ راه‌ اتفاقاً‌ در یک‌ نقطه‌ای‌ همدیگر را ملاقات‌ می‌کنند، ولی‌ این‌ معنایش‌ این‌ نیست‌ که‌ بین‌ این‌ دو مسافر یک‌ رابطه‌ای‌ وجود دارد. پس‌ یک‌ فرض‌ این‌ است‌ که‌ دین‌ و اخلاق‌ چنین‌ وضعی‌ دارند، مثلاً‌ گفته‌ شود که‌ قلمرو دین‌ مربوط‌ به‌ رابطة‌ انسان‌ با خداست‌ اما اخلاق‌ مربوط‌ به‌ روابط‌ رفتاری‌ انسانها با یکدیگر است. فرضیه‌ دوم‌ این‌ است‌ که‌ اصلاً‌ دین‌ و اخلاق‌ یک‌ نوع‌ اتحاد دارند یا یک‌ نوع‌ وحدت‌ بین‌ آنها برقرار است‌ یا به‌ تعبیر امروزیها یک‌ رابطة‌ ارگانیک‌ بین‌ آنها است. البته‌ این‌ رابطه‌ باز به‌صورتهای‌ فرعی‌تری‌ قابل‌ تصور است‌ ولی‌ آنچه‌ به‌ فرهنگ‌ ما نزدیکتر و قابل‌ قبولتر می‌باشد این‌ است‌ که‌ اخلاق‌ به‌عنوان‌ یک‌ جزئی‌ از دین‌ تلقی‌ شود ما با این‌ تعریف‌ آشنا هستیم‌ که‌ دین‌ مجموعه‌ای‌ است‌ از عقاید و اخلاق‌ و احکام، پس‌ طبعاً‌ اخلاق‌ می‌شود جزئی‌ از مجموعة‌ دین، رابطه‌اش‌ هم‌ با دین‌ رابطة‌ ارگانیک‌ و رابطة‌ یک‌ جزء با کل‌ است‌ مثل‌ رابطة‌ سر با کل‌ پیکر انسان. از باب‌ تشبیه‌ می‌توان‌ گفت، اگر ما دین‌ را به‌ یک‌ درختی‌ تشبیه‌ نماییم، این‌ درخت‌ دارای‌ ریشه‌ها و تنه‌ و شاخه‌هایی‌ است. عقاید همان‌ ریشه‌هاست‌ و اخلاق‌ تنة‌ درخت‌ است‌ و شاخه‌ و برگ‌ و میوة‌ درخت‌ نیز همان‌ احکام‌ است. رابطة‌ تنه‌ با خود درخت‌ رابطة‌ دو شیء نیست. تنه‌ هم‌ جزء خود درخت‌ است. در این‌ تصور رابطة‌ دین‌ و اخلاق‌ رابطة‌ جز با کل‌ است‌ یا چیزی‌ شبیه‌ به‌ اینها، می‌شود فرض‌ کرد که‌ فعلاً‌ در جزئیاتش‌ نمی‌خواهم‌ وارد بشوم‌ منظور این‌ است‌ که‌ یک‌ نوع‌ اتحاد بین‌ دین‌ و اخلاق‌ در نظر گرفته‌ می‌شود که‌ یکی‌ در درون‌ دیگری‌ جا بگیرد. فرضیه‌ سوم‌ این‌ است‌ که‌ هرکدام‌ یک‌ هویت‌ مستقلی‌ دارند اما هویتی‌ است‌ که‌ در عین‌ حال‌ با هم‌ در تعامل‌ هستند و با یکدیگر در ارتباطند و در یکدیگر اثر می‌گذارند، یعنی‌ این‌گونه‌ نیست‌ که‌ بکلی‌ متباین‌ از هم‌ باشند و هیچ‌ ارتباط‌ منطقی‌ بین‌ آنها برقرار نباشد بلکه‌ یک‌ نوع‌ رابطة‌ علیت‌ و معلولیت، تأثیر و تأثر یا فعل‌ و انفعال‌ و به‌طورکلی‌ یک‌ نوع‌ تعامل‌ بین‌ دین‌ و اخلاق‌ وجود دارد، ولی‌ این‌ معنایش‌ این‌ نیست‌ که‌ دین‌ جزئی‌ از اخلاق‌ است‌ یا اخلاق‌ جزئی‌ از دین‌ است‌ و یا اینکه‌ اینها کاملاً‌ از هم‌ متباینند. در دو فرضیة‌ قبل‌ نیز فرض‌ شد که‌ بین‌ دین‌ و اخلاق‌ نوعی‌ تأثیر و تأثر و فعل‌ و انفعال‌ و تعامل‌ وجود دارد. مطلب‌ را با این‌ تعابیر متعدد بیان‌ می‌کنم‌ برای‌ اینکه‌ فرضهای‌ مختلفی‌ در درون‌ همین‌ فرض‌ کلی‌ قابل‌ تصور است، که‌ حداقل‌ پنج‌ فرضیة‌ فرعی‌ را می‌توان‌ براساس‌ آن‌ مطرح‌ نمود. بعضی‌ از این‌ رابطه‌ها با اینکه‌ برای‌ ما مأنوس‌ نیست‌ در کتابهای‌ کلامی‌ و اخلاقیِ‌ ما مفاهیمی‌ از این‌ قبیل‌ را می‌توانیم‌ پیدا بکنیم، مثلاً‌ یکی‌ از این‌ تقریرها این‌ است‌ که‌ اصولاً‌ اخلاق‌ است‌ که‌ ما را موظف‌ می‌کند به‌ اینکه‌ وظایف‌ دینی‌ انجام‌ بدهیم. بر مبنای‌ این‌ نظریه‌ در دین‌ اساس‌ این‌ است‌ که‌ انسان‌ بندگی‌ و عبادت‌ خدا را نماید. پس‌ رابطة‌ انسان‌ با خدا اصل‌ است‌ و اصل‌ اساسی‌ در دین‌ همین‌ است‌ یا به‌ تعبیری‌ دیگر این‌ به‌عنوان‌ یک‌ اصل‌ است‌ و سایر مطالب، فرع. بسیار خوب، این‌ اصل‌ است‌ اما چه‌چیزی‌ موجب‌ می‌شود که‌ ما در مقام‌ عبادت‌ و بندگی‌ خداوند برآییم؟ پاسخ‌ می‌دهیم‌ که‌ خدا بر انسان‌ حقی‌ دارد، حق‌ مولویت‌ دارد، ما عبد او هستیم، ما مخلوق‌ او هستیم‌ بنابراین‌ باید حق‌ خدا را ادا کرد. حق‌ خدا ادا کردنش‌ به‌ این‌ است‌ که‌ او را عبادت‌ کنیم‌ پس‌ آنچه‌ ما را وادار می‌کند که‌ به‌ دین‌ روی‌ بیاوریم‌ و دستورات‌ دینی‌ را عمل‌ کنیم‌ و بالاخره‌ خداوند را عبادت‌ کنیم‌ یک‌ امر اخلاقی‌ است‌ که‌ به‌ ما می‌گوید که‌ حق‌ هرکسی‌ را باید ادا کرد، یکی‌ از حقوق‌ هم‌ حق‌ خداست‌ پس‌ باید دین‌ داشت‌ تا حق‌ خدا را ادا شود. این‌ یک‌ نوع‌ رابطه‌ای‌ بین‌ دین‌ و اخلاق‌ است‌ که‌