لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 21
روشهای انجام عملیات صحرایی و آزمایشگاهی در حشرهشناسی پزشکی
تهیه و تنظیم:
مهندس احمدعلی حنفی بجد
کلیاتی در مورد روشهای مطالعه بندپایان مهم پزشکی در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی
جمعآوری، نگهداری و کار با نمونه
هر متخصص حشرهشناسی پزشکی، در حین انجام تحقیقات صحرایی مجبور به صید کردن نمونهها و کار با آنهاست. این کار معمولاً شامل جمعآوری و نگهداری نمونهها با روشهای خاصی است که عمدتاً، و گاهی اوقات تنها روشهایی هستند که برای مطالعه گروه خاصی از بندپایان به کار میروند. این روشها برای گروههای مختلف حشرات مهم پزشکی و همچنین در نقاط مختلف، متفاوت هستند. بنابراین، در ذیل به شرح برخی از نکات اساسی در این مورد میپردازیم و روشهای تخصصی در فصل مربوط به هر گروه ارائه گردیده است.
اصول جمعآوری نمونه و کار با آن
لوازم جمعآوری
این وسایل از سادهترین ابزار، از قبیل توریهای حشرهشناسی و لولههای صید، تا تله های بسیار تخصصی که برای اهداف خاصی به کار میرود، متفاوتند. نمونهگیری عبارتست از جمعآوری نمونهها با یک روش استاندارد به منظور انجام مطالعه کمّی، که در آن میتوان از ابزار بسیار متفاوتی استفاده نمود. در این قسمت فقط برخی از نکات ساده و اساسی که به صورت روتین مورد استفاده بوده و برای صید لازم هستند، مورد بررسی قرار گرفتهاند. انواع مختلف تلهها برای صید حشرات به منظور انجام تحقیقات خاص به کار رفتهاند. برخی از آنها حشرات را به صورت انفرادی و از طریق مکانیکی به دام میاندازند مثل تلههای مکنده)، در حالیکه سایرین با استفاده از مواد جلب کننده از قبیل نور، دیاکسیدکربن و یا بوی بدن میزبان آنها را صید میکنند.
توریهای حشرهشناسی دستی (شکل 1) معمولاً شامل یک کیسه ساخته شده از توریهای دارای سوراخهای ریز هستند که به دور یک قاب دایرهای متصل گردیده است. این قاب از جنس آلومینیوم بوده و طوری طراحی شده که میتوان در موقع عدم استفاده، آن را از هم جدا نمود. به دلیل ریز بودن جثه اکثر حشرات و بندپایان مهم پزشکی، توریها معمولاً در حشرهشناسی پزشکی ارزش محدودی دارند. با وجود این، در مورد جمعآوری پشهها از طریق حرکت جارویی بر روی رویش گیاهی و صید مگسهای تسهتسه از روی میزبانهایشان، از آنها استفاده میشود. هدف صید، مشخص کننده نوع مناسب توری است. در مورد حشرات مهم پزشکی، کار با کیسههای توری سفید راحت تر است، در حالی که برای جمعآوری پروانهها توری سیاه طرفدار بیشتری دارد.
وسیله جمعآوری مهم دیگر در حشرهشناسی پزشکی، آسپیراتور است (شکل 2). این وسیله که انواع مختلفی هم دارد، برای جمعآوری پشهها و پشهخاکیها از اماکن استراحتشان و حتی برای جمعآوری اکتوپارازیتهایی که وادار به ترک میزبانهایشان میشوند، مورد استفاده قرار میگیرد.
آسپیراتورها وسایل ساده، ولی مؤثری هستند که حشرات کوچک را از طریق مکیدن به داخل، صید میکنند. عمل مکش هوا هم توسط دهان فرد جمعآوری کننده و هم با وسایل حبابی شکل پلاستیکی صورت میگیرد. در برخی موارد هم فَنهای کوچکی که با نیروی باتری کار میکنند، این عمل را به عهده دارند. سادهترین نوع آسپیراتور، یک لوله شیشهای یا پلاستیکی شفاف به طول حدود 25 سانتیمتر است که یک توری بر روی یک انتهای آن قرار گرفته و بر روی توری یک لوله بلند قابل انعطاف متصل شده است. انتهای دیگر لوله پلاستیکی قابل انعطاف در دهان فرد جمعآوری کننده قرار میگیرد و با عمل مکش هوا، حشرات را میتوان به سادگی درون لوله شیشهای کشید.
نوع دیگر آسپیراتور دارای یک قسمت شیشهای یا لوله پلاستیکی به طول حدود 15-10 سانتیمتر است که دو انتهای آن توسط یک درپوش مسدود شدهاند. یک لوله شیشهای باریک که در هر دو انتها باز است از این درپوش عبور داده میشود. در کنار این لوله یک لوله پلاستیکی وجود دارد و حشرات از طریق انتهای لوله باریک دیگری وارد محفظه میشوند. یک تکه توری که روی انتهای داخلی لوله مکش قرار دارد، جلوی ورود نمونهها را از محفظه به داخل حلق فرد جمعآوری کننده میگیرد.
بسیاری از حشرات مهم پزشکی را میتوان حتی بدون استفاده از توری یا آسپیراتور و از طریق قرار دادن یک لوله آزمایش بدون لبه بر روی آنها که در حال استراحت یا خونخواری هستند، صید نمود. لولهها یا ویالهای دارای اندازه و شکل مختلف برای این کار مناسب هستند.
حشرات کوچک مثل پشهخاکیها و میدجهای Culocoides را میتوان از طریق الکتریسیته ساکن که در لولههای پلاستیکی ایجاد میشود، به آنها چسباند و جمعآوری نمود؛ به ویژه این کار را میتوان با لولههای ساخته شده از جنس پلی استیرن شفاف به خوبی انجام داد.
کشتن و نگهداری نمونهها
مهمترین نکتهای که باید در حین کشتن و نگهداری نمونه مد نظر داشت، ویژگیهایی است که برای تشخیص آن به کار میروند. عدم توجه به این نکته در هر یک از مراحل اولیه میتواند تعداد زیادی از نمونههایی را که به دقت جمعآوری شدهاند، غیر قابل استفاده سازد. به عنوان مثال، پشهها نباید در مایعات نگهداری شوند و یا توسط آنها جمعآوری گردند؛ زیرا فلسهایی را که بدن و بالهایشان را پوشانده از دست خواهند داد و این کار، تشخیص آنها را تقریباً غیر ممکن میسازد. همچنین کیفیت نمونه در بسیاری از حشرات و سایر بندپایان در صورتی که گذاشته شوند تا بمیرند، پایین خواهد آمد. برای شناسایی یا ذخیره طولانی مدت به صورت نمونههای مورد استفاده در شناسایی سایر نمونهها (نمونههای مرجع)، باید آنها را از طریق تماس دادن با یکی از ترکیبات کشندة استاندارد، کشت. این مواد شامل استات اتیل، اتر، تتراکلرواتان و کلروفرم هستند که میتوان آنها را روی یک تکه پنبه ریخت و پنبه آغشته را به همراه نمونه در یک بطری یا لوله شیشهای گذاشت. حشرات را میتوان از طریق سرما دادن (فریز کردن) نیز کشت (اگر چنین امکاناتی در شرایط صحرایی وجود داشته باشد). همچنین به عنوان آخرین راهکار میتوان نمونهها را از طریق تماس با دود سیگار کشت، اما توجه داشته باشید در این روش، لوازم به دود سیگار آلوده میشوندو برای جمعآوریهای بعدی حشرات به صورت زنده، باید این نکته را مد نظر داشت. راه دیگر برای کشتن نمونهها، استفاده از گرمای شدید نور آفتاب است. لاروها را میتوان با انداختن در الکل کشت. افراد بالغ بندپایان کوچک را نیز میتوان در الکل یا به صورت مونته در لام نگهداری نمود. لاروهای بزرگ دوبالان (مثل لارو مگسهای موسیده یا کالیفوریده) را به به خوبی در آب جوش میتوان کشت. نمونهها در آب جوش شکل خود را حفظ میکنند و چروکیده نمیشوند. بخار حاصل از مایعات کشنده بر روی دیوارههای بطریها و لولههای مرگ، به ویژه در شرایط گرم نواحی گرمسیری، باقی میماند و رعایت این نکته مهم است که نمونهها به محض مردن باید برای سوزن زدن از شیشه مرگ خارج شوند. نمونهها باید بلافاصله پس از مرگ، اندازهگیری و سوزن زده شوند و یا به روش دیگری ذخیره گردند تا از چروکیده و یا شکننده شدن زیاد آنها جلوگیری به عمل آید. این عمل به ویژه در مورد هر نمونهای که در معرض کلروفرم قرار گرفته، باید انجام شود؛ چون این ماده کشنده به سرعت بدن حشرات را سفت و شکننده میسازد.
سه روش اساسی نگهداری که به صورت عمومی مورد استفادهاند، عبارتند از: خشک، غوطهور در مایع و مونته در لام.
نگهداری به صورت خشک، برای چندین گروه از بندپایان ناقل (پشهها، مگسهای سیاه، مگسهای اسب و مگسهای وزوزو -blowfly-) مطلوب و در برخی موارد ضروری است. اسکلت خارجی سخت بدن آنها اغلب ویژگیهای مرفولوژیکی خارجی خود را حفظ میکند و این حشرات معمولاً به صورت سوزن زده شده نگهداری میشوند. نمونههای بزرگ (مثل مگس اسب جنس Tabanus) را میتوان مستقیماً با روشهای بالا مونته کرد، اما در مورد نمونههای کوچک لازم است که اول روی یک سوزن بسیار ریز سوزن زده شوند و سپس بر روی پایه قرار گیرند. یعنی نمونههایی که با سوزنهای بسیار ریز سوزن زده شده اند؛ روی قطعات کوچکی از موادی از قبیل پلیاورتان مونته میشوند و سپس این قطعات روی یک سوزن حمل کننده بلند فیکس میشوند (شکل 3). برای جلوگیری از خطر آسیب دیدن و شکستن، نمونه باید در نزدیکی وسط سوزن بسیار ریز فیکس شود. گاهی اوقات دیده میشود که برای مونته نمونه ابتدا سوزن بسیار ریز از پایه بلند عبور داده میشود و سپس نمونه به صورت اریب روی گوشه سوزن بسیار ریز قرار میگیرد. از این روش هرگز نباید استفاده شود. میکروسوزنهای استیل ضد زنگ در چندین اندازه و قطر مختلف، برای نمونههای با اندازههای مختلف ساخته شدهاند. کار با چنین سوزنهایی توسط پنس انجام میشود. روش مورد استفاده برای نمونههای کوچک، چسباندن آنها به قطعات کارت است. از به کار بردن سلولوئید و یا سایر مواد باید خودداری شود، چرا که نمونهها اغلب پس از خشک شدن ماده چسبدار از بین میروند.
نگهداری به صورت مرطوب، برای بسیاری از بندپایان مهم پزشکی لازم است و برای حشرات در مرحله لاروی متداول میباشد. بعضی از حشرات بالغ (مثل اکتوپارازیت هایی از قبیل ککها و شپشها) و کنهها به این روش نگهداری میشوند. در این روش، نمونهها باید در یک مایع که از متلاشی شدن آنها جلوگیری میکند (اتیل الکل یا اتانول) قرار داده میشوند. از سایر مایعات نگهدارنده میتوان به فرمالین و متیل الکل (متانول) اشاره کرد. با وجود این، اولی رنگ نمونهها را تغییر میدهد و دومی آنها را ترد و شکننده میسازد. با گذشت زمان، همه مایعات نگهدارنده باعث سفید و بیرنگ شدن نمونهها میشوند؛ اما نگهداری آنها در تاریکی، روند این کار را کند میسازد. بسیاری از انواع لولهها یا ویالها، برای نگهداری نمونهها در اتانول مناسب هستند، اما این ماده از همه ظروف تبخیر میشود؛ حتی اگر درب آن بسته شده و یا یک چوب پنبه در درب آن قرار گرفته باشد. بنابراین، باید ویالها و لولهها برای امنیت در داخل یکسری جارهای بزرگتر که با الکل پر شده و درب آنها کاملاً بسته و درزگیری شده، قرار داده شوند (شکل 4).
تعدادی از بندپایان مهم پزشکی از قبیل: میدجها، پشهخاکیها، ککها و مایتها باید برای شناسایی و نگهداری طولانی مدت پس از شناسایی، به صورت لامهای میکروسکوپی مونته شوند. با وجود این، میتوان آنها را به صورت موقتی در الکل هم نگهداری کرد. دو نوع اصلی از مواد مونته کننده وجود دارند:
موادی که محیط سازنده آنها آب است؛ مثل محیطهای برلز و پوری.
موادی که محیط سازنده آنها حلال آلی است؛ مانند کانادا بالزام و اوپارال.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 21
روشهای انجام عملیات صحرایی و آزمایشگاهی در حشرهشناسی پزشکی
تهیه و تنظیم:
مهندس احمدعلی حنفی بجد
کلیاتی در مورد روشهای مطالعه بندپایان مهم پزشکی در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی
جمعآوری، نگهداری و کار با نمونه
هر متخصص حشرهشناسی پزشکی، در حین انجام تحقیقات صحرایی مجبور به صید کردن نمونهها و کار با آنهاست. این کار معمولاً شامل جمعآوری و نگهداری نمونهها با روشهای خاصی است که عمدتاً، و گاهی اوقات تنها روشهایی هستند که برای مطالعه گروه خاصی از بندپایان به کار میروند. این روشها برای گروههای مختلف حشرات مهم پزشکی و همچنین در نقاط مختلف، متفاوت هستند. بنابراین، در ذیل به شرح برخی از نکات اساسی در این مورد میپردازیم و روشهای تخصصی در فصل مربوط به هر گروه ارائه گردیده است.
اصول جمعآوری نمونه و کار با آن
لوازم جمعآوری
این وسایل از سادهترین ابزار، از قبیل توریهای حشرهشناسی و لولههای صید، تا تله های بسیار تخصصی که برای اهداف خاصی به کار میرود، متفاوتند. نمونهگیری عبارتست از جمعآوری نمونهها با یک روش استاندارد به منظور انجام مطالعه کمّی، که در آن میتوان از ابزار بسیار متفاوتی استفاده نمود. در این قسمت فقط برخی از نکات ساده و اساسی که به صورت روتین مورد استفاده بوده و برای صید لازم هستند، مورد بررسی قرار گرفتهاند. انواع مختلف تلهها برای صید حشرات به منظور انجام تحقیقات خاص به کار رفتهاند. برخی از آنها حشرات را به صورت انفرادی و از طریق مکانیکی به دام میاندازند مثل تلههای مکنده)، در حالیکه سایرین با استفاده از مواد جلب کننده از قبیل نور، دیاکسیدکربن و یا بوی بدن میزبان آنها را صید میکنند.
توریهای حشرهشناسی دستی (شکل 1) معمولاً شامل یک کیسه ساخته شده از توریهای دارای سوراخهای ریز هستند که به دور یک قاب دایرهای متصل گردیده است. این قاب از جنس آلومینیوم بوده و طوری طراحی شده که میتوان در موقع عدم استفاده، آن را از هم جدا نمود. به دلیل ریز بودن جثه اکثر حشرات و بندپایان مهم پزشکی، توریها معمولاً در حشرهشناسی پزشکی ارزش محدودی دارند. با وجود این، در مورد جمعآوری پشهها از طریق حرکت جارویی بر روی رویش گیاهی و صید مگسهای تسهتسه از روی میزبانهایشان، از آنها استفاده میشود. هدف صید، مشخص کننده نوع مناسب توری است. در مورد حشرات مهم پزشکی، کار با کیسههای توری سفید راحت تر است، در حالی که برای جمعآوری پروانهها توری سیاه طرفدار بیشتری دارد.
وسیله جمعآوری مهم دیگر در حشرهشناسی پزشکی، آسپیراتور است (شکل 2). این وسیله که انواع مختلفی هم دارد، برای جمعآوری پشهها و پشهخاکیها از اماکن استراحتشان و حتی برای جمعآوری اکتوپارازیتهایی که وادار به ترک میزبانهایشان میشوند، مورد استفاده قرار میگیرد.
آسپیراتورها وسایل ساده، ولی مؤثری هستند که حشرات کوچک را از طریق مکیدن به داخل، صید میکنند. عمل مکش هوا هم توسط دهان فرد جمعآوری کننده و هم با وسایل حبابی شکل پلاستیکی صورت میگیرد. در برخی موارد هم فَنهای کوچکی که با نیروی باتری کار میکنند، این عمل را به عهده دارند. سادهترین نوع آسپیراتور، یک لوله شیشهای یا پلاستیکی شفاف به طول حدود 25 سانتیمتر است که یک توری بر روی یک انتهای آن قرار گرفته و بر روی توری یک لوله بلند قابل انعطاف متصل شده است. انتهای دیگر لوله پلاستیکی قابل انعطاف در دهان فرد جمعآوری کننده قرار میگیرد و با عمل مکش هوا، حشرات را میتوان به سادگی درون لوله شیشهای کشید.
نوع دیگر آسپیراتور دارای یک قسمت شیشهای یا لوله پلاستیکی به طول حدود 15-10 سانتیمتر است که دو انتهای آن توسط یک درپوش مسدود شدهاند. یک لوله شیشهای باریک که در هر دو انتها باز است از این درپوش عبور داده میشود. در کنار این لوله یک لوله پلاستیکی وجود دارد و حشرات از طریق انتهای لوله باریک دیگری وارد محفظه میشوند. یک تکه توری که روی انتهای داخلی لوله مکش قرار دارد، جلوی ورود نمونهها را از محفظه به داخل حلق فرد جمعآوری کننده میگیرد.
بسیاری از حشرات مهم پزشکی را میتوان حتی بدون استفاده از توری یا آسپیراتور و از طریق قرار دادن یک لوله آزمایش بدون لبه بر روی آنها که در حال استراحت یا خونخواری هستند، صید نمود. لولهها یا ویالهای دارای اندازه و شکل مختلف برای این کار مناسب هستند.
حشرات کوچک مثل پشهخاکیها و میدجهای Culocoides را میتوان از طریق الکتریسیته ساکن که در لولههای پلاستیکی ایجاد میشود، به آنها چسباند و جمعآوری نمود؛ به ویژه این کار را میتوان با لولههای ساخته شده از جنس پلی استیرن شفاف به خوبی انجام داد.
کشتن و نگهداری نمونهها
مهمترین نکتهای که باید در حین کشتن و نگهداری نمونه مد نظر داشت، ویژگیهایی است که برای تشخیص آن به کار میروند. عدم توجه به این نکته در هر یک از مراحل اولیه میتواند تعداد زیادی از نمونههایی را که به دقت جمعآوری شدهاند، غیر قابل استفاده سازد. به عنوان مثال، پشهها نباید در مایعات نگهداری شوند و یا توسط آنها جمعآوری گردند؛ زیرا فلسهایی را که بدن و بالهایشان را پوشانده از دست خواهند داد و این کار، تشخیص آنها را تقریباً غیر ممکن میسازد. همچنین کیفیت نمونه در بسیاری از حشرات و سایر بندپایان در صورتی که گذاشته شوند تا بمیرند، پایین خواهد آمد. برای شناسایی یا ذخیره طولانی مدت به صورت نمونههای مورد استفاده در شناسایی سایر نمونهها (نمونههای مرجع)، باید آنها را از طریق تماس دادن با یکی از ترکیبات کشندة استاندارد، کشت. این مواد شامل استات اتیل، اتر، تتراکلرواتان و کلروفرم هستند که میتوان آنها را روی یک تکه پنبه ریخت و پنبه آغشته را به همراه نمونه در یک بطری یا لوله شیشهای گذاشت. حشرات را میتوان از طریق سرما دادن (فریز کردن) نیز کشت (اگر چنین امکاناتی در شرایط صحرایی وجود داشته باشد). همچنین به عنوان آخرین راهکار میتوان نمونهها را از طریق تماس با دود سیگار کشت، اما توجه داشته باشید در این روش، لوازم به دود سیگار آلوده میشوندو برای جمعآوریهای بعدی حشرات به صورت زنده، باید این نکته را مد نظر داشت. راه دیگر برای کشتن نمونهها، استفاده از گرمای شدید نور آفتاب است. لاروها را میتوان با انداختن در الکل کشت. افراد بالغ بندپایان کوچک را نیز میتوان در الکل یا به صورت مونته در لام نگهداری نمود. لاروهای بزرگ دوبالان (مثل لارو مگسهای موسیده یا کالیفوریده) را به به خوبی در آب جوش میتوان کشت. نمونهها در آب جوش شکل خود را حفظ میکنند و چروکیده نمیشوند. بخار حاصل از مایعات کشنده بر روی دیوارههای بطریها و لولههای مرگ، به ویژه در شرایط گرم نواحی گرمسیری، باقی میماند و رعایت این نکته مهم است که نمونهها به محض مردن باید برای سوزن زدن از شیشه مرگ خارج شوند. نمونهها باید بلافاصله پس از مرگ، اندازهگیری و سوزن زده شوند و یا به روش دیگری ذخیره گردند تا از چروکیده و یا شکننده شدن زیاد آنها جلوگیری به عمل آید. این عمل به ویژه در مورد هر نمونهای که در معرض کلروفرم قرار گرفته، باید انجام شود؛ چون این ماده کشنده به سرعت بدن حشرات را سفت و شکننده میسازد.
سه روش اساسی نگهداری که به صورت عمومی مورد استفادهاند، عبارتند از: خشک، غوطهور در مایع و مونته در لام.
نگهداری به صورت خشک، برای چندین گروه از بندپایان ناقل (پشهها، مگسهای سیاه، مگسهای اسب و مگسهای وزوزو -blowfly-) مطلوب و در برخی موارد ضروری است. اسکلت خارجی سخت بدن آنها اغلب ویژگیهای مرفولوژیکی خارجی خود را حفظ میکند و این حشرات معمولاً به صورت سوزن زده شده نگهداری میشوند. نمونههای بزرگ (مثل مگس اسب جنس Tabanus) را میتوان مستقیماً با روشهای بالا مونته کرد، اما در مورد نمونههای کوچک لازم است که اول روی یک سوزن بسیار ریز سوزن زده شوند و سپس بر روی پایه قرار گیرند. یعنی نمونههایی که با سوزنهای بسیار ریز سوزن زده شده اند؛ روی قطعات کوچکی از موادی از قبیل پلیاورتان مونته میشوند و سپس این قطعات روی یک سوزن حمل کننده بلند فیکس میشوند (شکل 3). برای جلوگیری از خطر آسیب دیدن و شکستن، نمونه باید در نزدیکی وسط سوزن بسیار ریز فیکس شود. گاهی اوقات دیده میشود که برای مونته نمونه ابتدا سوزن بسیار ریز از پایه بلند عبور داده میشود و سپس نمونه به صورت اریب روی گوشه سوزن بسیار ریز قرار میگیرد. از این روش هرگز نباید استفاده شود. میکروسوزنهای استیل ضد زنگ در چندین اندازه و قطر مختلف، برای نمونههای با اندازههای مختلف ساخته شدهاند. کار با چنین سوزنهایی توسط پنس انجام میشود. روش مورد استفاده برای نمونههای کوچک، چسباندن آنها به قطعات کارت است. از به کار بردن سلولوئید و یا سایر مواد باید خودداری شود، چرا که نمونهها اغلب پس از خشک شدن ماده چسبدار از بین میروند.
نگهداری به صورت مرطوب، برای بسیاری از بندپایان مهم پزشکی لازم است و برای حشرات در مرحله لاروی متداول میباشد. بعضی از حشرات بالغ (مثل اکتوپارازیت هایی از قبیل ککها و شپشها) و کنهها به این روش نگهداری میشوند. در این روش، نمونهها باید در یک مایع که از متلاشی شدن آنها جلوگیری میکند (اتیل الکل یا اتانول) قرار داده میشوند. از سایر مایعات نگهدارنده میتوان به فرمالین و متیل الکل (متانول) اشاره کرد. با وجود این، اولی رنگ نمونهها را تغییر میدهد و دومی آنها را ترد و شکننده میسازد. با گذشت زمان، همه مایعات نگهدارنده باعث سفید و بیرنگ شدن نمونهها میشوند؛ اما نگهداری آنها در تاریکی، روند این کار را کند میسازد. بسیاری از انواع لولهها یا ویالها، برای نگهداری نمونهها در اتانول مناسب هستند، اما این ماده از همه ظروف تبخیر میشود؛ حتی اگر درب آن بسته شده و یا یک چوب پنبه در درب آن قرار گرفته باشد. بنابراین، باید ویالها و لولهها برای امنیت در داخل یکسری جارهای بزرگتر که با الکل پر شده و درب آنها کاملاً بسته و درزگیری شده، قرار داده شوند (شکل 4).
تعدادی از بندپایان مهم پزشکی از قبیل: میدجها، پشهخاکیها، ککها و مایتها باید برای شناسایی و نگهداری طولانی مدت پس از شناسایی، به صورت لامهای میکروسکوپی مونته شوند. با وجود این، میتوان آنها را به صورت موقتی در الکل هم نگهداری کرد. دو نوع اصلی از مواد مونته کننده وجود دارند:
موادی که محیط سازنده آنها آب است؛ مثل محیطهای برلز و پوری.
موادی که محیط سازنده آنها حلال آلی است؛ مانند کانادا بالزام و اوپارال.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 21
روشهای انجام عملیات صحرایی و آزمایشگاهی در حشرهشناسی پزشکی
تهیه و تنظیم:
مهندس احمدعلی حنفی بجد
کلیاتی در مورد روشهای مطالعه بندپایان مهم پزشکی در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی
جمعآوری، نگهداری و کار با نمونه
هر متخصص حشرهشناسی پزشکی، در حین انجام تحقیقات صحرایی مجبور به صید کردن نمونهها و کار با آنهاست. این کار معمولاً شامل جمعآوری و نگهداری نمونهها با روشهای خاصی است که عمدتاً، و گاهی اوقات تنها روشهایی هستند که برای مطالعه گروه خاصی از بندپایان به کار میروند. این روشها برای گروههای مختلف حشرات مهم پزشکی و همچنین در نقاط مختلف، متفاوت هستند. بنابراین، در ذیل به شرح برخی از نکات اساسی در این مورد میپردازیم و روشهای تخصصی در فصل مربوط به هر گروه ارائه گردیده است.
اصول جمعآوری نمونه و کار با آن
لوازم جمعآوری
این وسایل از سادهترین ابزار، از قبیل توریهای حشرهشناسی و لولههای صید، تا تله های بسیار تخصصی که برای اهداف خاصی به کار میرود، متفاوتند. نمونهگیری عبارتست از جمعآوری نمونهها با یک روش استاندارد به منظور انجام مطالعه کمّی، که در آن میتوان از ابزار بسیار متفاوتی استفاده نمود. در این قسمت فقط برخی از نکات ساده و اساسی که به صورت روتین مورد استفاده بوده و برای صید لازم هستند، مورد بررسی قرار گرفتهاند. انواع مختلف تلهها برای صید حشرات به منظور انجام تحقیقات خاص به کار رفتهاند. برخی از آنها حشرات را به صورت انفرادی و از طریق مکانیکی به دام میاندازند مثل تلههای مکنده)، در حالیکه سایرین با استفاده از مواد جلب کننده از قبیل نور، دیاکسیدکربن و یا بوی بدن میزبان آنها را صید میکنند.
توریهای حشرهشناسی دستی (شکل 1) معمولاً شامل یک کیسه ساخته شده از توریهای دارای سوراخهای ریز هستند که به دور یک قاب دایرهای متصل گردیده است. این قاب از جنس آلومینیوم بوده و طوری طراحی شده که میتوان در موقع عدم استفاده، آن را از هم جدا نمود. به دلیل ریز بودن جثه اکثر حشرات و بندپایان مهم پزشکی، توریها معمولاً در حشرهشناسی پزشکی ارزش محدودی دارند. با وجود این، در مورد جمعآوری پشهها از طریق حرکت جارویی بر روی رویش گیاهی و صید مگسهای تسهتسه از روی میزبانهایشان، از آنها استفاده میشود. هدف صید، مشخص کننده نوع مناسب توری است. در مورد حشرات مهم پزشکی، کار با کیسههای توری سفید راحت تر است، در حالی که برای جمعآوری پروانهها توری سیاه طرفدار بیشتری دارد.
وسیله جمعآوری مهم دیگر در حشرهشناسی پزشکی، آسپیراتور است (شکل 2). این وسیله که انواع مختلفی هم دارد، برای جمعآوری پشهها و پشهخاکیها از اماکن استراحتشان و حتی برای جمعآوری اکتوپارازیتهایی که وادار به ترک میزبانهایشان میشوند، مورد استفاده قرار میگیرد.
آسپیراتورها وسایل ساده، ولی مؤثری هستند که حشرات کوچک را از طریق مکیدن به داخل، صید میکنند. عمل مکش هوا هم توسط دهان فرد جمعآوری کننده و هم با وسایل حبابی شکل پلاستیکی صورت میگیرد. در برخی موارد هم فَنهای کوچکی که با نیروی باتری کار میکنند، این عمل را به عهده دارند. سادهترین نوع آسپیراتور، یک لوله شیشهای یا پلاستیکی شفاف به طول حدود 25 سانتیمتر است که یک توری بر روی یک انتهای آن قرار گرفته و بر روی توری یک لوله بلند قابل انعطاف متصل شده است. انتهای دیگر لوله پلاستیکی قابل انعطاف در دهان فرد جمعآوری کننده قرار میگیرد و با عمل مکش هوا، حشرات را میتوان به سادگی درون لوله شیشهای کشید.
نوع دیگر آسپیراتور دارای یک قسمت شیشهای یا لوله پلاستیکی به طول حدود 15-10 سانتیمتر است که دو انتهای آن توسط یک درپوش مسدود شدهاند. یک لوله شیشهای باریک که در هر دو انتها باز است از این درپوش عبور داده میشود. در کنار این لوله یک لوله پلاستیکی وجود دارد و حشرات از طریق انتهای لوله باریک دیگری وارد محفظه میشوند. یک تکه توری که روی انتهای داخلی لوله مکش قرار دارد، جلوی ورود نمونهها را از محفظه به داخل حلق فرد جمعآوری کننده میگیرد.
بسیاری از حشرات مهم پزشکی را میتوان حتی بدون استفاده از توری یا آسپیراتور و از طریق قرار دادن یک لوله آزمایش بدون لبه بر روی آنها که در حال استراحت یا خونخواری هستند، صید نمود. لولهها یا ویالهای دارای اندازه و شکل مختلف برای این کار مناسب هستند.
حشرات کوچک مثل پشهخاکیها و میدجهای Culocoides را میتوان از طریق الکتریسیته ساکن که در لولههای پلاستیکی ایجاد میشود، به آنها چسباند و جمعآوری نمود؛ به ویژه این کار را میتوان با لولههای ساخته شده از جنس پلی استیرن شفاف به خوبی انجام داد.
کشتن و نگهداری نمونهها
مهمترین نکتهای که باید در حین کشتن و نگهداری نمونه مد نظر داشت، ویژگیهایی است که برای تشخیص آن به کار میروند. عدم توجه به این نکته در هر یک از مراحل اولیه میتواند تعداد زیادی از نمونههایی را که به دقت جمعآوری شدهاند، غیر قابل استفاده سازد. به عنوان مثال، پشهها نباید در مایعات نگهداری شوند و یا توسط آنها جمعآوری گردند؛ زیرا فلسهایی را که بدن و بالهایشان را پوشانده از دست خواهند داد و این کار، تشخیص آنها را تقریباً غیر ممکن میسازد. همچنین کیفیت نمونه در بسیاری از حشرات و سایر بندپایان در صورتی که گذاشته شوند تا بمیرند، پایین خواهد آمد. برای شناسایی یا ذخیره طولانی مدت به صورت نمونههای مورد استفاده در شناسایی سایر نمونهها (نمونههای مرجع)، باید آنها را از طریق تماس دادن با یکی از ترکیبات کشندة استاندارد، کشت. این مواد شامل استات اتیل، اتر، تتراکلرواتان و کلروفرم هستند که میتوان آنها را روی یک تکه پنبه ریخت و پنبه آغشته را به همراه نمونه در یک بطری یا لوله شیشهای گذاشت. حشرات را میتوان از طریق سرما دادن (فریز کردن) نیز کشت (اگر چنین امکاناتی در شرایط صحرایی وجود داشته باشد). همچنین به عنوان آخرین راهکار میتوان نمونهها را از طریق تماس با دود سیگار کشت، اما توجه داشته باشید در این روش، لوازم به دود سیگار آلوده میشوندو برای جمعآوریهای بعدی حشرات به صورت زنده، باید این نکته را مد نظر داشت. راه دیگر برای کشتن نمونهها، استفاده از گرمای شدید نور آفتاب است. لاروها را میتوان با انداختن در الکل کشت. افراد بالغ بندپایان کوچک را نیز میتوان در الکل یا به صورت مونته در لام نگهداری نمود. لاروهای بزرگ دوبالان (مثل لارو مگسهای موسیده یا کالیفوریده) را به به خوبی در آب جوش میتوان کشت. نمونهها در آب جوش شکل خود را حفظ میکنند و چروکیده نمیشوند. بخار حاصل از مایعات کشنده بر روی دیوارههای بطریها و لولههای مرگ، به ویژه در شرایط گرم نواحی گرمسیری، باقی میماند و رعایت این نکته مهم است که نمونهها به محض مردن باید برای سوزن زدن از شیشه مرگ خارج شوند. نمونهها باید بلافاصله پس از مرگ، اندازهگیری و سوزن زده شوند و یا به روش دیگری ذخیره گردند تا از چروکیده و یا شکننده شدن زیاد آنها جلوگیری به عمل آید. این عمل به ویژه در مورد هر نمونهای که در معرض کلروفرم قرار گرفته، باید انجام شود؛ چون این ماده کشنده به سرعت بدن حشرات را سفت و شکننده میسازد.
سه روش اساسی نگهداری که به صورت عمومی مورد استفادهاند، عبارتند از: خشک، غوطهور در مایع و مونته در لام.
نگهداری به صورت خشک، برای چندین گروه از بندپایان ناقل (پشهها، مگسهای سیاه، مگسهای اسب و مگسهای وزوزو -blowfly-) مطلوب و در برخی موارد ضروری است. اسکلت خارجی سخت بدن آنها اغلب ویژگیهای مرفولوژیکی خارجی خود را حفظ میکند و این حشرات معمولاً به صورت سوزن زده شده نگهداری میشوند. نمونههای بزرگ (مثل مگس اسب جنس Tabanus) را میتوان مستقیماً با روشهای بالا مونته کرد، اما در مورد نمونههای کوچک لازم است که اول روی یک سوزن بسیار ریز سوزن زده شوند و سپس بر روی پایه قرار گیرند. یعنی نمونههایی که با سوزنهای بسیار ریز سوزن زده شده اند؛ روی قطعات کوچکی از موادی از قبیل پلیاورتان مونته میشوند و سپس این قطعات روی یک سوزن حمل کننده بلند فیکس میشوند (شکل 3). برای جلوگیری از خطر آسیب دیدن و شکستن، نمونه باید در نزدیکی وسط سوزن بسیار ریز فیکس شود. گاهی اوقات دیده میشود که برای مونته نمونه ابتدا سوزن بسیار ریز از پایه بلند عبور داده میشود و سپس نمونه به صورت اریب روی گوشه سوزن بسیار ریز قرار میگیرد. از این روش هرگز نباید استفاده شود. میکروسوزنهای استیل ضد زنگ در چندین اندازه و قطر مختلف، برای نمونههای با اندازههای مختلف ساخته شدهاند. کار با چنین سوزنهایی توسط پنس انجام میشود. روش مورد استفاده برای نمونههای کوچک، چسباندن آنها به قطعات کارت است. از به کار بردن سلولوئید و یا سایر مواد باید خودداری شود، چرا که نمونهها اغلب پس از خشک شدن ماده چسبدار از بین میروند.
نگهداری به صورت مرطوب، برای بسیاری از بندپایان مهم پزشکی لازم است و برای حشرات در مرحله لاروی متداول میباشد. بعضی از حشرات بالغ (مثل اکتوپارازیت هایی از قبیل ککها و شپشها) و کنهها به این روش نگهداری میشوند. در این روش، نمونهها باید در یک مایع که از متلاشی شدن آنها جلوگیری میکند (اتیل الکل یا اتانول) قرار داده میشوند. از سایر مایعات نگهدارنده میتوان به فرمالین و متیل الکل (متانول) اشاره کرد. با وجود این، اولی رنگ نمونهها را تغییر میدهد و دومی آنها را ترد و شکننده میسازد. با گذشت زمان، همه مایعات نگهدارنده باعث سفید و بیرنگ شدن نمونهها میشوند؛ اما نگهداری آنها در تاریکی، روند این کار را کند میسازد. بسیاری از انواع لولهها یا ویالها، برای نگهداری نمونهها در اتانول مناسب هستند، اما این ماده از همه ظروف تبخیر میشود؛ حتی اگر درب آن بسته شده و یا یک چوب پنبه در درب آن قرار گرفته باشد. بنابراین، باید ویالها و لولهها برای امنیت در داخل یکسری جارهای بزرگتر که با الکل پر شده و درب آنها کاملاً بسته و درزگیری شده، قرار داده شوند (شکل 4).
تعدادی از بندپایان مهم پزشکی از قبیل: میدجها، پشهخاکیها، ککها و مایتها باید برای شناسایی و نگهداری طولانی مدت پس از شناسایی، به صورت لامهای میکروسکوپی مونته شوند. با وجود این، میتوان آنها را به صورت موقتی در الکل هم نگهداری کرد. دو نوع اصلی از مواد مونته کننده وجود دارند:
موادی که محیط سازنده آنها آب است؛ مثل محیطهای برلز و پوری.
موادی که محیط سازنده آنها حلال آلی است؛ مانند کانادا بالزام و اوپارال.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 11
پژوهش جامعهشناختى و روشهاى تخصصى آن
فنون پژوهش
در همهٔ پژوهشهاى جامعهشناختى از روش علمى استفاده مىشود، اما فنون خاص گردآورى و تحلیل دادهها در شاخههاى گوناگون بررسى جامعهشناختى با یکدیگر تفاوت داند. به هر روی، چهار فن است که در بیشتر پژوهشهاى جامعهشناختى عموماً بهکار برده مىشوند و آنها عبارتند از آزمایش، مشاهده، نمونهگیری، و بررسى موردی.
در آزمایش که هم در آزمایشگاه و هم در میدان تحقیق مىتواند انجام گیرد، همهٔ متغیرها بهجز یکى (متغیر مستقل) ثابت (یا کنترلشده) باقى مىمانند و جامعهشناس محقق متغیر مستقل خود را تغییر مىدهد تا ببیند که چه دگرگونىهائى در موضوع تحقیق وى پدید مىآید و سپس این دگرگونىها را به دقت ثبت مىکند. فرق بررسى مشاهدهاى با آزمایش این است که در این روش، محقق جامعهشناس متغیر مستقل خود را در کار دخالت نمىدهد، بلکه موضوع کار را در یک موقعیت طبیعى به دقت مورد مشاهده قرار مىدهد. از نمونهگیرى براى گردآورى دادهها - معمولاً از طریق پرسشنامه یا مصاحبه - استفاده مىشود، به گونهاى که از میان انبوه دادههاى راجع به یک موضوع، نمونههاى طبقهبندى شدهاى برگزیده مىشوند و سپس بر پایه این دادههاى نمونهگیرى شده تعمیمهائى درباره گروه مورد بررسى به دست داده مىشود. پژوهشگران جامعهشناس از بررسى موردى براى شرح کامل و جزء به جزء یک پدیده استفاده مىکنند، بىآنکه کار خود را به صرف پرسشگرى یا مصاحبه از افراد موضوع مورد بررسى محدود سازند؛ گرچه بررسى یک مورد براى اثبات یک فرضیه کفایت نمىکند، اما غالباً بهعنوان یکى از منابع فرضیه یا شواهد کار، مفید واقع مىشود.
همچنان که هریک از این فنون پژوهشى ابزار خاصى را براى یک جامعهشناس فراهم مىسازد که هریک از آنها نیز مزایا و مسائل خاص خود را دارد.
آزمایش
هرچند که آزمایشها معمولاً در محیط آزمایشگاهى انجام مىگیرند، اما اگر بتوان متغیرهاى کنترلشده را ثابت نگهداشت، این روش را در میدان تحقیق جامعهشناسى نیز مىتوان بهکار بست. این به آن معنا است که در هر آزمایش خاص، فقط متغیر مستقل، که آزمایشگر آن را به دلخواه تغییر مىدهد، است که در طول بررسى از یک مرحله آزمایش به مرحلهاى دیگر با یک منظور خاص تغییر مىپذیرد.
براى آنکه بتوان دریافت که تغییرات پیدا شده در متغیر مستقل چگونه بر نتیجهٔ آزمایش تأثیر مىگذارد، محقق جامعهشناس باید موضوعهاى خود را به یک گروه کنترل و دستکم یک گروه آزمایشى تقسیم کند. هدف از ایجاد گروه کنترل آن است که مبنائى براى مقایسه ایجاد شود: افراد این گروه در موقعیت آزمایشى و تحت تأثیر یک متغیر مستقل قرار مىگیرند و سپس واکنشهاى آنها با واکنشهاى گروه آزمایشى در برابر متغیر مستقل تغییر یافته، مقایسه مىشوند. پژوهشگر جامعهشناس با مقایسهٔ واکنشهاى این دو گروه، مىتواند دربارهٔ تأثیر تغییر متغیر مستقل به نتیجهگیرى مهمى دست یابد.
مثال:
جامعهشناسى که بخواهد تأثیر تسهیلات سمعى و بصرى را روى دانشجویان اقتصاد دورهٔ لیسانس آزمایش کند باید، طى یک طرح آزمایشی، این دانشجویان را به یک گروه کنترل و دستکم یک گروه آزمایشى تقسیم کند. براى گروه کنترل یک درس پنجاه دقیقهاى ارائه مىشود که در آن معلم روى تخته سیاه از نمودارها و جدول اقتصادى و نظایر آن استفاده مىکند. به دانشجویان گروه آزمایشى نیز همین مقدار درس ارائه مىشود ولى در آن از تسهیلات سمعى و بصرى مانند اسلاید و فیلم به جاى نمودارهاى تصویرشده روى تخته سیاه استفاده مىشود. محقق جامعهشناس با مقایسهٔ بازدهٔ یادگیرى دو گروه مىتواند دربارهٔ تأثیر آموزشى تسهیلات سمعمى و بصرى به نتایجى تقریبى دست یابد.
در مثال بالا، جامعهشناس مىخواهد اطمینان یابد که تنها وجود یا عدم وجود تسهیلات سمعى و بصرى - و نه عاملى دیگر - بود که بر بازدهٔ آزمایش او تأثیر گذاشته است. او براى آنکه به این اطمینان برسد، باید از پیش مطمئن باشد که دانشجویان گروه کنترل و گروه آزمایشى اساساً هیچ اختلافى با هم نداشته باشند. براى همین، او باید گروههائى را برگزیند که تنها تفاوت آنها با هم این باشد که یکى از تسهیلات سمعى و بصرى برخوردار بوده و دیگرى این برخوردارى را نداشته باشد.
براى گزینش و تنظیم گروههاى کنترل و آزمایشی، دو روش اساسى وجود دارد. روش نخست، فن گزینش جفت همطراز نامیده مىشود؛ در این روش، آزمایشگر در برابر هر فردى در گروه کنترل فرد همطراز دیگرى را در گروه آزمایش جاى مىدهد (افراد همطراز از جهت برخى متغیرهاى اساسى درست مانند همدیگر هستند.) روش دیگر، فن گزینش تصادفى است؛ در این روش، افراد گروههاى کنترل و آزمایشى برحسب یک انتخاب تصادفى آمارى برگزیده مىشوند.
مثال:
در اینجا باز همان آزمایش تأثیر تسهیلات آموزشى سمعى و بصرى را در نظر بگیرید. براى گزینش گروههاى کنترل و آزمایشى برحسب فن گزینش جفت همطراز، آزمایشگر باید مطمئن باشد که گروههاى آن براى مثال، متشکل از تعداد برابرى از دانشجویان سالهاى مختلف باشند. در این مورد، براى هر دانشجوى سال اول در گروه آزمایشى یک دانشجوى سال اول در گروه کنترل در نظر گرفته مىشود و در مورد دانشجویان سالهاى دیگر نیز همین برابرى رعایت مىشود. متغیرهاى دیگرى چون جنسیت دانشجویان را نیز باید بههمین نحو در نظر گرفت. در این مورد، آزمایشگر باید تعداد دانشجویان دختر سالهاى مختلف را در گروههاى کنترل و آزمایش همطراز کند. (گزینش متغیرهائى چون جنس، سن و علائق مذهبی، در انتخاب گروه کنترل اهمیت دارد و انتخاب گروه آزمایشى البته به ماهیت آزمایش موردنظر بستگى دارد.)
مثال:
گزینش افراد گروههاى کنترل و آزمایش، مىتواند از طریق فن گزینش تصادفى نیز انجام گیرد. در این مورد، آزمایشگر مىتواند فهرستى الفبائى از دانشجویان تنظیم کند و با ترتیب الفبائى آنها را به گروههاى کنترل و آزمایشى تقسیم کند. (از روشهاى دیگرى نیز چون قرعهکشى نیز مىتوان در این فن استفاده کرد.)
نقشهاى جامعهشناسى
جامعهشناس بهعنوان یک دانشمند
او در این نقش سرگرم پژوهش علمى است و اطلاعاتى را دربارهٔ زندگى اجتماعى گردآورى و سازماندهى مىکند. تقریباً بیشتر محققان جامعهشناس براى دانشگاهها، مؤسسات دولتی، بنیادها یا شرکتها کار مىکنند. جامعهشناس دانشگاهى ممکن است هم در کار تعلیم باشد و هم در پژوهشهائى که هزینه آن را یا خود دانشگاه تأمین مىکند و یا مؤسسات خارج از دانشگاه. او بهعنوان یک دانشمند پژوهشگر، هدف عمده آن باید این باشد که جهت روندهاى جامعه را پیشبینى کند تا عامهٔ مردم خود را براى تحولات آتى آماده کنند او در این نقش، ممکن است بر تصمیمگیرىهاى مربوط به خط مشى عمومى مستقیماً تأثیر گذارد.
جامعهشناس بهعنوان مشاور سیاست اجتماعى
او در این نقش، نتایج احتمالى یک سیاست اجتماعى را پیشبینى مىکند. بسیارى از سیاستهاى اجتماعى براى این شکست مىخورند که بر مفروضات و پیشبینىهاى درستى استوار نیستند.
جامعهشناس بهعنوان یک تکنسین
جامعهشناسان بسیارى هستند که براى شرکتها و مؤسسات دولتى و نظایر آن کار مىکنند تا این سازمانها را کارآمدتر سازند. حتى در این گونه کارها هم، آنها باید مراقب باشند که هدفهاى سازمان خود را بر اخلاق حرفهاى آنها برترى ننهند.
جامعهشناس بهعنوان یک معلم
کار اصلى بیشتر جامعهشناسان همان درس دادن است. جامعهشناس بهعنوان یک معلم، در جایگاهى است که مىتواند نفوذ شدیدى بر دانشجویان بگذارد. در اینجا این مسئله اخلاقى مطرح است که نکند او دانشجویان خود را به در پیش گرفتن راه اجتماعى خاصى تلقین کند
نمونهگیرى
جامعهشناسى را در نظر آورید که گروه خاصى (یا اجتماعى ویژهای) را براى بررسى خود تعیین کرده و مىخواهد دربارهٔ باورداشتها، ارزشها و رویکردهاى اعضاء آن به تعمیمهائى دست یابد. او از طریق مشاهده و پرسشکردن از یکایک اعضاء جامعهٔ مورد بررسی، مىتواند به شناخت جامعى از باورداشتها و ارزشهاى کل جامعه برسد. اما اگر گروه مورد بررسى بسیار بزرگ باشد - براى مثال، جمعیت مردان بالاى ۶۵سال در یک کشور پرجمعیت موضوع بررسى قرار گیرد - در این صورت، مصاحبه و یا حتى مشاهدهٔ یکایک افراد این جمعیت، به احتمال بسیار زیاد عملى نیست. بههمین دلیل است که جامعهشناسان در چنین مواردى نمونههائى از یک جمعیت معین را براى بررسى آنها برمىگزینند. اگر جامعهشناسى خواسته باشد تعمیمهائى دربارهٔ گروه خاصى از مردم بهعمل آورد، باید نمونههائى را برگزیند که نمایانگر کل افراد آن گروه باشند و یا ویژگىهاى عام کل گروه را داشته باشند.
مثال:
اگر خواسته باشیم دربارهٔ یک بنیاد تأدیبى نمونهگیرى بهعمل آوریم، باید در نظر داشته باشیم که نمونههاى ما ویژگىهاى کل جمعیت این بنیاد را از نظر سن، نژاد، سطح تحصیلات، طول محکومیت، سوابق جرم و همهٔ متغیرهاى دیگرى که در بررسى ما اهمیت دارند، دارا باشند.
براى گردآورى اطلاعات ضروری، عموماً دو روش بهکار مىرود؛ یکى فن
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 21
روشهای انجام عملیات صحرایی و آزمایشگاهی در حشرهشناسی پزشکی
تهیه و تنظیم:
مهندس احمدعلی حنفی بجد
کلیاتی در مورد روشهای مطالعه بندپایان مهم پزشکی در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی
جمعآوری، نگهداری و کار با نمونه
هر متخصص حشرهشناسی پزشکی، در حین انجام تحقیقات صحرایی مجبور به صید کردن نمونهها و کار با آنهاست. این کار معمولاً شامل جمعآوری و نگهداری نمونهها با روشهای خاصی است که عمدتاً، و گاهی اوقات تنها روشهایی هستند که برای مطالعه گروه خاصی از بندپایان به کار میروند. این روشها برای گروههای مختلف حشرات مهم پزشکی و همچنین در نقاط مختلف، متفاوت هستند. بنابراین، در ذیل به شرح برخی از نکات اساسی در این مورد میپردازیم و روشهای تخصصی در فصل مربوط به هر گروه ارائه گردیده است.
اصول جمعآوری نمونه و کار با آن
لوازم جمعآوری
این وسایل از سادهترین ابزار، از قبیل توریهای حشرهشناسی و لولههای صید، تا تله های بسیار تخصصی که برای اهداف خاصی به کار میرود، متفاوتند. نمونهگیری عبارتست از جمعآوری نمونهها با یک روش استاندارد به منظور انجام مطالعه کمّی، که در آن میتوان از ابزار بسیار متفاوتی استفاده نمود. در این قسمت فقط برخی از نکات ساده و اساسی که به صورت روتین مورد استفاده بوده و برای صید لازم هستند، مورد بررسی قرار گرفتهاند. انواع مختلف تلهها برای صید حشرات به منظور انجام تحقیقات خاص به کار رفتهاند. برخی از آنها حشرات را به صورت انفرادی و از طریق مکانیکی به دام میاندازند مثل تلههای مکنده)، در حالیکه سایرین با استفاده از مواد جلب کننده از قبیل نور، دیاکسیدکربن و یا بوی بدن میزبان آنها را صید میکنند.
توریهای حشرهشناسی دستی (شکل 1) معمولاً شامل یک کیسه ساخته شده از توریهای دارای سوراخهای ریز هستند که به دور یک قاب دایرهای متصل گردیده است. این قاب از جنس آلومینیوم بوده و طوری طراحی شده که میتوان در موقع عدم استفاده، آن را از هم جدا نمود. به دلیل ریز بودن جثه اکثر حشرات و بندپایان مهم پزشکی، توریها معمولاً در حشرهشناسی پزشکی ارزش محدودی دارند. با وجود این، در مورد جمعآوری پشهها از طریق حرکت جارویی بر روی رویش گیاهی و صید مگسهای تسهتسه از روی میزبانهایشان، از آنها استفاده میشود. هدف صید، مشخص کننده نوع مناسب توری است. در مورد حشرات مهم پزشکی، کار با کیسههای توری سفید راحت تر است، در حالی که برای جمعآوری پروانهها توری سیاه طرفدار بیشتری دارد.
وسیله جمعآوری مهم دیگر در حشرهشناسی پزشکی، آسپیراتور است (شکل 2). این وسیله که انواع مختلفی هم دارد، برای جمعآوری پشهها و پشهخاکیها از اماکن استراحتشان و حتی برای جمعآوری اکتوپارازیتهایی که وادار به ترک میزبانهایشان میشوند، مورد استفاده قرار میگیرد.
آسپیراتورها وسایل ساده، ولی مؤثری هستند که حشرات کوچک را از طریق مکیدن به داخل، صید میکنند. عمل مکش هوا هم توسط دهان فرد جمعآوری کننده و هم با وسایل حبابی شکل پلاستیکی صورت میگیرد. در برخی موارد هم فَنهای کوچکی که با نیروی باتری کار میکنند، این عمل را به عهده دارند. سادهترین نوع آسپیراتور، یک لوله شیشهای یا پلاستیکی شفاف به طول حدود 25 سانتیمتر است که یک توری بر روی یک انتهای آن قرار گرفته و بر روی توری یک لوله بلند قابل انعطاف متصل شده است. انتهای دیگر لوله پلاستیکی قابل انعطاف در دهان فرد جمعآوری کننده قرار میگیرد و با عمل مکش هوا، حشرات را میتوان به سادگی درون لوله شیشهای کشید.
نوع دیگر آسپیراتور دارای یک قسمت شیشهای یا لوله پلاستیکی به طول حدود 15-10 سانتیمتر است که دو انتهای آن توسط یک درپوش مسدود شدهاند. یک لوله شیشهای باریک که در هر دو انتها باز است از این درپوش عبور داده میشود. در کنار این لوله یک لوله پلاستیکی وجود دارد و حشرات از طریق انتهای لوله باریک دیگری وارد محفظه میشوند. یک تکه توری که روی انتهای داخلی لوله مکش قرار دارد، جلوی ورود نمونهها را از محفظه به داخل حلق فرد جمعآوری کننده میگیرد.
بسیاری از حشرات مهم پزشکی را میتوان حتی بدون استفاده از توری یا آسپیراتور و از طریق قرار دادن یک لوله آزمایش بدون لبه بر روی آنها که در حال استراحت یا خونخواری هستند، صید نمود. لولهها یا ویالهای دارای اندازه و شکل مختلف برای این کار مناسب هستند.
حشرات کوچک مثل پشهخاکیها و میدجهای Culocoides را میتوان از طریق الکتریسیته ساکن که در لولههای پلاستیکی ایجاد میشود، به آنها چسباند و جمعآوری نمود؛ به ویژه این کار را میتوان با لولههای ساخته شده از جنس پلی استیرن شفاف به خوبی انجام داد.
کشتن و نگهداری نمونهها
مهمترین نکتهای که باید در حین کشتن و نگهداری نمونه مد نظر داشت، ویژگیهایی است که برای تشخیص آن به کار میروند. عدم توجه به این نکته در هر یک از مراحل اولیه میتواند تعداد زیادی از نمونههایی را که به دقت جمعآوری شدهاند، غیر قابل استفاده سازد. به عنوان مثال، پشهها نباید در مایعات نگهداری شوند و یا توسط آنها جمعآوری گردند؛ زیرا فلسهایی را که بدن و بالهایشان را پوشانده از دست خواهند داد و این کار، تشخیص آنها را تقریباً غیر ممکن میسازد. همچنین کیفیت نمونه در بسیاری از حشرات و سایر بندپایان در صورتی که گذاشته شوند تا بمیرند، پایین خواهد آمد. برای شناسایی یا ذخیره طولانی مدت به صورت نمونههای مورد استفاده در شناسایی سایر نمونهها (نمونههای مرجع)، باید آنها را از طریق تماس دادن با یکی از ترکیبات کشندة استاندارد، کشت. این مواد شامل استات اتیل، اتر، تتراکلرواتان و کلروفرم هستند که میتوان آنها را روی یک تکه پنبه ریخت و پنبه آغشته را به همراه نمونه در یک بطری یا لوله شیشهای گذاشت. حشرات را میتوان از طریق سرما دادن (فریز کردن) نیز کشت (اگر چنین امکاناتی در شرایط صحرایی وجود داشته باشد). همچنین به عنوان آخرین راهکار میتوان نمونهها را از طریق تماس با دود سیگار کشت، اما توجه داشته باشید در این روش، لوازم به دود سیگار آلوده میشوندو برای جمعآوریهای بعدی حشرات به صورت زنده، باید این نکته را مد نظر داشت. راه دیگر برای کشتن نمونهها، استفاده از گرمای شدید نور آفتاب است. لاروها را میتوان با انداختن در الکل کشت. افراد بالغ بندپایان کوچک را نیز میتوان در الکل یا به صورت مونته در لام نگهداری نمود. لاروهای بزرگ دوبالان (مثل لارو مگسهای موسیده یا کالیفوریده) را به به خوبی در آب جوش میتوان کشت. نمونهها در آب جوش شکل خود را حفظ میکنند و چروکیده نمیشوند. بخار حاصل از مایعات کشنده بر روی دیوارههای بطریها و لولههای مرگ، به ویژه در شرایط گرم نواحی گرمسیری، باقی میماند و رعایت این نکته مهم است که نمونهها به محض مردن باید برای سوزن زدن از شیشه مرگ خارج شوند. نمونهها باید بلافاصله پس از مرگ، اندازهگیری و سوزن زده شوند و یا به روش دیگری ذخیره گردند تا از چروکیده و یا شکننده شدن زیاد آنها جلوگیری به عمل آید. این عمل به ویژه در مورد هر نمونهای که در معرض کلروفرم قرار گرفته، باید انجام شود؛ چون این ماده کشنده به سرعت بدن حشرات را سفت و شکننده میسازد.
سه روش اساسی نگهداری که به صورت عمومی مورد استفادهاند، عبارتند از: خشک، غوطهور در مایع و مونته در لام.
نگهداری به صورت خشک، برای چندین گروه از بندپایان ناقل (پشهها، مگسهای سیاه، مگسهای اسب و مگسهای وزوزو -blowfly-) مطلوب و در برخی موارد ضروری است. اسکلت خارجی سخت بدن آنها اغلب ویژگیهای مرفولوژیکی خارجی خود را حفظ میکند و این حشرات معمولاً به صورت سوزن زده شده نگهداری میشوند. نمونههای بزرگ (مثل مگس اسب جنس Tabanus) را میتوان مستقیماً با روشهای بالا مونته کرد، اما در مورد نمونههای کوچک لازم است که اول روی یک سوزن بسیار ریز سوزن زده شوند و سپس بر روی پایه قرار گیرند. یعنی نمونههایی که با سوزنهای بسیار ریز سوزن زده شده اند؛ روی قطعات کوچکی از موادی از قبیل پلیاورتان مونته میشوند و سپس این قطعات روی یک سوزن حمل کننده بلند فیکس میشوند (شکل 3). برای جلوگیری از خطر آسیب دیدن و شکستن، نمونه باید در نزدیکی وسط سوزن بسیار ریز فیکس شود. گاهی اوقات دیده میشود که برای مونته نمونه ابتدا سوزن بسیار ریز از پایه بلند عبور داده میشود و سپس نمونه به صورت اریب روی گوشه سوزن بسیار ریز قرار میگیرد. از این روش هرگز نباید استفاده شود. میکروسوزنهای استیل ضد زنگ در چندین اندازه و قطر مختلف، برای نمونههای با اندازههای مختلف ساخته شدهاند. کار با چنین سوزنهایی توسط پنس انجام میشود. روش مورد استفاده برای نمونههای کوچک، چسباندن آنها به قطعات کارت است. از به کار بردن سلولوئید و یا سایر مواد باید خودداری شود، چرا که نمونهها اغلب پس از خشک شدن ماده چسبدار از بین میروند.
نگهداری به صورت مرطوب، برای بسیاری از بندپایان مهم پزشکی لازم است و برای حشرات در مرحله لاروی متداول میباشد. بعضی از حشرات بالغ (مثل اکتوپارازیت هایی از قبیل ککها و شپشها) و کنهها به این روش نگهداری میشوند. در این روش، نمونهها باید در یک مایع که از متلاشی شدن آنها جلوگیری میکند (اتیل الکل یا اتانول) قرار داده میشوند. از سایر مایعات نگهدارنده میتوان به فرمالین و متیل الکل (متانول) اشاره کرد. با وجود این، اولی رنگ نمونهها را تغییر میدهد و دومی آنها را ترد و شکننده میسازد. با گذشت زمان، همه مایعات نگهدارنده باعث سفید و بیرنگ شدن نمونهها میشوند؛ اما نگهداری آنها در تاریکی، روند این کار را کند میسازد. بسیاری از انواع لولهها یا ویالها، برای نگهداری نمونهها در اتانول مناسب هستند، اما این ماده از همه ظروف تبخیر میشود؛ حتی اگر درب آن بسته شده و یا یک چوب پنبه در درب آن قرار گرفته باشد. بنابراین، باید ویالها و لولهها برای امنیت در داخل یکسری جارهای بزرگتر که با الکل پر شده و درب آنها کاملاً بسته و درزگیری شده، قرار داده شوند (شکل 4).
تعدادی از بندپایان مهم پزشکی از قبیل: میدجها، پشهخاکیها، ککها و مایتها باید برای شناسایی و نگهداری طولانی مدت پس از شناسایی، به صورت لامهای میکروسکوپی مونته شوند. با وجود این، میتوان آنها را به صورت موقتی در الکل هم نگهداری کرد. دو نوع اصلی از مواد مونته کننده وجود دارند:
موادی که محیط سازنده آنها آب است؛ مثل محیطهای برلز و پوری.
موادی که محیط سازنده آنها حلال آلی است؛ مانند کانادا بالزام و اوپارال.