تحقیق در مورد سوره حمد

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : وورد

نوع فایل :  .doc ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحه : 6 صفحه

 قسمتی از متن .doc : 

محتوا و درسها :

سوره ی حمد بطور کلّی از سه بخش تشکیل یافته است:

* بخش اوّل مربوط به خداشناسی و اوصاف خداست.

* بخش آخر مربوط به اوصاف و نشانه های بندگان صالح خداست.

*بخش میانی این دو مربوط به تبیین مسأله ی هدایت و صراط مستقیم در قالب دعا است، صراط مستقیمی که تنها راه ارتباط خالق و مخلوق و راه انسان به سوی پروردگارش است ، راهی که بنده ی شایسته ی خدا به پروردگارش و در نتیجه به کمال انسانی و سعادت ابدی می رساند. سوره ی حمد در بیاناین حقیقت و ابلاغ پیام فوق پنج مطلب اساسی و محوری را در بر دارد

ویژگیها:

سوره ی حمد در میان سوره های قرآن از ویژگیها و خصوصیّات خاصّی بر خوردار است.

یکی اینکه : سرآغاز و افتتاحیّه ی قرآن است.

دوّم اینکه : خواندن این سوره در تمام نمازهای واجب و مستحب، یعنی در رکعت اوّل و دوّم هر نماز، فرض و واجب است و هیچ سوره ای از سوره های قرآن در این حکم نمی تواند جایگزین آن باشد.

سوّم اینکه : سوره ی حمد در میان سوره های قرآن بیشترین نام و القاب را به خود اختصاص داده است و گاهی بیش از بیست نام برای آن ذکر شده است که به چند مورد آن اشاره کردیم.

چهارم اینکه : خصوصیّت این سوره در این است که بر خلاف تمام سوره های دیگر قرآن، دو بار نازل شده است و این حاکی از ارزش و اهمّیّت بیشتر این سوره و عظمت فوق العاده ی آن در پیشگاه خداست.

ترتیب:

سوره ی حمد به ترتیب جمع آوری اوّلین سوره است که در قرآن آمده است و به ترتیب نزول پنجمین سوره ی قرآن است که بعد از سوره ی " مدّثر" و قبل از سوره ی " تبّت " نازل گردیده است و در آغازِ نخستین جزء آن قرار گرفته است.

سوره ی حمد در لفظ و حجم ظاهری از سوره های کوچک قرآن یعنی از " مفصّلات " ، و در مفصّلات نیز از سوره های " قصار " است ولی در معنا بسیار با عظمت که " امّ الکتاب " و مادر قرآن است.

سوره حمد به علت ارزش و اهمیت خاصی که از آن برخوردار است نامهای زیادی دارد گاهی بیش از 20 نام برای این سوره ذکر شده است که هر کدام از آنها به یکی از ابعاد و پیامهای این سوره اشارت دارد ولی مهمترین و مشهورترین نامهای این سوره عبارت است از:

1.سوره حمد وشکر: زیرا با کلمه ی حمد شروع می شود و پیام اصلی و اولین آیه ی آن حمد شکر و سپاس خداست.

2.فاتحه : از ریشه ی فتح آمده و به معنای آغازگر و گشاینده است و به آن "فاتحه الکتاب" نیز می گویند.

3.سبع المثانی : چون این سوره از 7 آیه تشکیل شده  و در هر نماز واجب و مستحب دو بار خوانده می شود آنرا" سبع المثانی"‌‌ نیز می خوانند.

4.امّ الکتاب و امّ القرآن : یعنی(مادر کتاب خدا) و (مادر قرآن) این دو نامگذاری بدین جهت است که اوّلاً قرآن با این سوره شروع می شود و آغاز هر چیز را امّ آن می نامند. ثانیاً محتوا و مفاهیم این سوره به قدری وسیع و جامع است که اصل و عصاره ی قرآن است. و به همین  دلیل به آن امّ الکتاب  یا امّ القرآن می نامند.

5.کنز:  زیرا این سوره گنجینه و خزینه ایست از گنجینه های الهی و خزائن غیبی چنانچه در روایتی از رسول اکرم(ص) آمده است که:"سوره ی حمد با ارزشترین ودیعه در گنجینه های عرش الهی است."

6.اساس: این نامگذاری به دو علّت است: یکی به علت جامع و محور بودن مفاهیم آن، اساس و محتوای قرآن است. دیگر اینکه بیشترین ومحکمترین سخن در این سوره در حول محور توحید و خداشناسی که اساس دین اسلام است ، دور می زند.

7.مناجات:در روایات آمده است که " المُصلّی یناجی بها ربّه " یعنی نمازگذاربا خواندن " إیّاک نعبد و إیّاک نستعین " وبا طلب هدایت از خدا در این سوره با خدا و پروردگارش راز ونیاز ومناجات می کند.

8.شِفاء:از رسول خدا نقل است که فرموده اند " سوره ی حمد شفای امراض و درمان هر درد است."

9.دعا:بهترین وزیبا ترین و اوّلین دعای قرآنی در این سوره آمده است . یعنی دعای هدایت که هدف نهایی تمام ادیان الهی، کتب آسمانی و پیامبران خداست...."اهدنا الصّراط المستقیم"

10.نور:این سوره روشنایی بخش دلها و راههاست و چراغ فروزانیست در دست انسان که راه راست و صراط مستقیم را برایش نشان می دهد.

تحقیق در مورد تفسیر سوره ناس

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : وورد

نوع فایل :  .doc ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحه : 10 صفحه

 قسمتی از متن .doc : 

تفسیر سوره ناس

سوره ناس این سوره در مکه نازل شده و داراى 6 آیه است

محتوى و فضیلت سوره ناس

انسان همیشه در معرض وسوسه هاى شیطانى است ، و شیاطین جن و انس کوشش دارند در قلب و روح او نفوذ کنند ، هر قدر مقام انسان در علم بالاتر رود و موقعیت او در اجتماع بیشتر گردد ، وسوسه هاى شیاطین شدیدتر مى شود ، تا او را از راه حق منحرف سازد و با فساد عالمى عالمى را بر باد دهد .

این سوره به پیغمبر اکرم (صلى الله علیهوآلهوسلّم) به عنوان یک سرمشق و پیشوا و رهبر دستور مى دهد که از شر همه وسوسه گران به خدا پناه برد .

محتواى این سوره از جهتى شبیه سوره فلق است ، هر دو ناظر به پناه بردن به خداوند بزرگ از شرور و آفات مى باشد ، با این تفاوت که در سوره فلق انواع مختلف شرور مطرح شده ، ولى در این سوره فقط روى شر وسوسه گران ناپیدا ( وسواس خناس ) تکیه شده است .

در اینکه این سوره در مکه نازل شده است یا در مدینه ؟ باز در میان مفسران گفتگو است ، گروهى آن را مکى مى دانند ، و جمعى آن را مدنى مى شمرند ، ولى لحن آیاتش با سوره هاى مکى موافقتر است .

و با توجه به اینکه این سوره و سوره فلق طبق روایات با هم نازل شده ، و سوره فلق به عقیده جمع کثیرى مکى است این سوره نیز مى تواند مکى بوده باشد .

در فضیلت تلاوت این سوره روایات متعددى وارد شده از جمله اینکه در حدیثى مى خوانیم که پیغمبر اکرم (صلى الله علیهوآلهوسلّم) شدیدا بیمار شد ، جبرئیل و میکائیل ( دو فرشته بزرگ خدا ) نزد او آمدند ، جبرئیل نزد سر پیامبر نشست و میکائیل نزد

تفسیر نمونه ج : 27 ص : 469

پاى او ، جبرئیل سوره فلق را تلاوت کرد ، و پیغمبر را با آن در پناه خدا قرار داد ، و میکائیل سوره قل اعوذ برب الناس را .

در روایتى که از امام باقر (علیه السلام) نقل شده و قبلا به آن اشاره کردیم ، مى خوانیم : هر کسى در نماز وتر معوذتین ( سوره فلق و ناس ) و قل هو الله احد را بخواند به او گفته مى شود اى بنده خدا ! بشارت باد بر تو که خداوند نماز وتر تو را قبول کرد !

تفسیر نمونه ج : 27 ص : 470

سورة الناس

بِسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ قُلْ أَعُوذُ بِرَب النَّاسِ(1) مَلِکِ النَّاسِ(2) إِلَهِ النَّاسِ(3) مِن شرِّ الْوَسوَاسِ الخَْنَّاسِ(4) الَّذِى یُوَسوِس فى صدُورِ النَّاسِ(5) مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ(6)

ترجمه :

بنام خداوند بخشنده مهربان

1 - بگو پناه مى برم به پروردگار مردم .

2 - به مالک و حاکم مردم .

3 - به خدا و معبود مردم

4 - از شر وسواس خناس .

5 - که در سینه هاى انسانها وسوسه مى کند .

6 - خواه از جن باشد یا از انسان

تفسیر نمونه ج : 27 ص : 471

تفسیر : پناه مى برم به پروردگار مردم !

در این سوره که این آخرین سوره قرآن مجید است روى سخن را به شخص پیامبر (صلى الله علیهوآلهوسلّم) به عنوان سرمشق و مقتدا و پیشواى مردم کرده ، مى فرماید : بگو پناه مى برم به پروردگار مردم ( قل اعوذ برب الناس ) .

به مالک و حاکم مردم ( ملک الناس ) .

به خدا و معبود مردم ( اله الناس ) .

قابل توجه اینکه در اینجا روى سه وصف از اوصاف بزرگ خداوند ( ربوبیت و مالکیت و الوهیت ) تکیه شده است که همه آنها ارتباط مستقیمى به تربیت انسان ، و نجات او از چنگال وسوسه گران دارد .

البته منظور از پناه بردن به خدا این نیست که انسان تنها با زبان این جمله را بگوید ، بلکه باید با فکر و عقیده و عمل نیز خود را در پناه خدا قرار دهد ، از راههاى شیطانى ، برنامه هاى شیطانى ، افکار و تبلیغات شیطانى ، مجالس و محافل شیطانى ، خود را کنار کشد ، و در مسیر افکار و تبلیغات رحمانى جاى دهد ، و گرنه انسانى که خود را در معرض طوفان آن وسوسه ها عملا قرار داده ، تنها با خواندن این سوره و گفتن این الفاظ بجائى نمى رسد .

با گفتن رب الناس اعتراف به ربوبیت پروردگار مى کند ، و خود را تحت تربیت او قرار مى دهد .

تفسیر نمونه ج : 27 ص : 472

با گفتن ملک الناس خود را ملک او مى داند ، و بنده سر بر فرمانش مى شود .

تحقیق در مورد تفسیر سوره مبارکه مریم

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : وورد

نوع فایل :  .docx ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحه : 13 صفحه

 قسمتی از متن .docx : 

تفسیر سوره مبارکه مریم

سورۀ مریم در مکه نازل شده و شامل 98 آیه است.

این سوره از نظر محتوی دارای چندین بخش مهم است.

1- مهمترین بخش این سوره را قسمتی از سرگذشت زکریا و مریم و حضرت مسیح (ع) و یحیی وابراهیم قهرمان توحید و فرزندش اسماعیل و ادریس و بعضی دیگر از پیامبران بزرگ الهی تشکیل می دهد که دارای نکات تربیتی خاصی است.

2- قسمت دیگری از این سوره که بعد از بخش نخست مهمترین بخش را تشکیل می دهد، مسائل مربوط به قیامت و چگونگی رستاخیز و سرنوشت مجرمان و پاداش پرهیزکاران و مانند آنست.

3- بخش دیگر مواعظ و نصائحی است که در واقع مکمل بخش های گذشته می باشد.

4- بالاخره آخرین بخش اشارات مربوط به قرآن و نفی فرزند از خداوند و مسئلۀ شفاعت است که مجموعاً برنامه تربیتی مؤثری را برای سوق  نفوس انسانی به ایمان و پاکی و تقوی تشکیل می دهد.

فضیلت این سوره: از پیامبراکرم(ص) نقل شده است : هرکس این سوره را بخواند به تعداد کسانی که زکریا را تصدیق یا تکذیب کردند و همچنین یحیی و مریم وعیسی و موسی و هارون و ابراهیم و اسحاق و یعقوب و اسماعیل، آری، به تعداد هریک از آنها خداوند ده حسنه  به او می دهد.

همچنین به تعداد کسانی که(به دروغ و تهمت ) برای خداوند فرزندی قائل شدند و نیز به تعداد کسانی که فرزند قائل نشدند.

در حقیقت این حدیث دعوت به تلاش و کوشش در دو خط مختلف می کند، خط حمایت از پیامبران و پاکان و نیکان، وخط مبارزه با مشرکان و منحرفان و آلودگان، زیرا می دانیم این ثوابهای بزرگ را به کسانی نمی دهند که تنها      الفاظ را بخوانند و عملی انجام نمی دهند ، بلکه این الفاظ مقدس مقدمه ای است برای عمل.

آیات 6-1) دعای گیرای حضرت زکریا- باردیگر به حروف مقطعه درآغاز این سوره برخورد می کنیم( کهیعص) درخصوص

حروف مقطعه این سوره دو دسته از روایات در منابع اسلامی دیده می شود.

نخست: روایاتی است که هریک از این حروف را اشاره به یکی از اسماء بزرگ خداوند(اسماء الحسنی) می داند.

کاف: اشاره به کافی، که از اسماء بزرگ خداوند است .

ها : اشاره به هادی

یا: اشاره به ولی

عین: اشاره به عالم

صاد: اشاره به صادق الوعد ، کسی که در وعده خود صادق است.

دوم : روایاتی است که این حروف مقطعه را به داستان قیام امام حسین(ع) در کربلا تفسیر کرده است.

کاف: اشاره به کربلا

ها: اشاره به هلاک خاندان پیامبر(ص)

یا: به یزید

عین: به عطش

صاد: به صبر و استقامت امام حسین(ع) و یاران جانبازش

- در هنگامیکه از نداشتن فرزند سخت ناراحت و غمناک بود رو به درگاه خدا آورد.

آیات 12- 7) مربوط به زکریا (ع) - اینکه زکریا به آرزوی خود رسید و فرزندی بنام یحیی به او داده شد.

آیات 15-12) مربوط به صفات برجستۀ حضرت یحیی(ع)- خداوند چگونه در هنگام پیری زکریا به او مرحمت فرمودند .

کتاب خدارا با قوت بگیر .(منظور تورات است)

نکته: کتاب آسمانی را با قوّت و قدرت بگیر .

درآیه 145 سورۀ اعراف) حضرت موسی، مأموریت پیدا کرد که تورات را با قوّت بگیرد.

در آیه 63 و 97 سورۀ بقره) همین خطاب نسبت به قوم بنی اسرائیل دیده می شود ، به هرحال، این آیه پاسخی است برای

همۀ آنهایی که گمان می کنند از موضع ضعف  می توانند مشکلات را حل کنند .

* دو سه روز مشکل در سرنوشت انسان : تعبیر به « سلامٌ عَلَیهِ یومَ وُلِد وَیومَ یمُوت وَیومَ یبُعَثُ حَیاً » نشان می دهد در تاریخ زندگی انسان و انتقال ازعالمی به عالم دیگر سه روز سخت وجود دارد : روز ورود به این دنیا« یومَ وُلِد » روز مرگ و انتقال به جهان دیگر « َیومَ یمُوت » و روز برانگیخته شدن در جهان دیگر « َیومَ یبعَثُ حَیاً » .

هرچند این تعبیر در دو مورد در قرآن مجید آمده « در مورد یحیی(ع) و زکریا( ع) » اما در مورد یحیی(ع) تعبیر قرآن امتیاز خاصی دارد ، چرا که گوینده این سخن خداوند است چنانچه در مورد حضرت مسیح( ع) گوینده خود اوست.

سوم: نبوت در خردسالی: این آیه پاسخ دندان شکنی است، برای کسانی که می گفتند حضرت علی(ع) در ده سالگی به اسلام روی آورد ، چون کودک 10 ساله نمی تواند ایمان بیاورد.

چهارم: شهادت حضرت یحیی(ع) : تولد حضرت یحیی شگفت آور بود شهادت ایشان هم از پاره ای جهات عجیب بود.

- داستان ازدواج پادشاه با دختر برادرش که در تورات با آن مخالفت کرده اند و به مبارزه با آنها برخاست ، سرانجام آن دختر، از عموی خود درخواست کرد که سر یحیی را برایش بیاورد و او یحیی (ع) را شهید کرد  و سر آن حضرت را برای آن زن نا بکار برد.

در احادیث اسلامی می خوانیم که سالار شهیدان امام حسین(ع) فرمودند: از پستیهای دنیا، اینکه سر یحیی بن زکریا (ع)  را برای زن بدکاره ای از زنان بنی اسرائیل بردند.

شرایط من و یحیی از این نظر نیز مشابه است ، چرا که یکی از هدفهای قیام من مبارزه با اعمال ننگین طاغوت زمانم، یزید است.

آیات 21-16) سرآغاز تولد حضرت مسیح(ع) است.

بعد از بیان سرگذشت یحیی( ع) رشته سخن را به داستان تولد حضرت عیسی (ع) و سرگذشت مادرش مریم(س) می کشاند ، چرا که پیوند بسیار نزدیکی در میان این دو ماجراست.

نکته ها :

منظور از ( روح خدا) چیست؟ تقریباً همۀ مفسران معروف روح را در اینجا ، جبرئیل فرشته بزرگ خدا تفسیر کرده اند، تفسیر روح خدا، بخاطر آنست که روحانی است، و هم وجودی حیات بخش ، چرا که حامل رسالت الهی به پیامبران است که احیا کننده همه انسانهای لایق می باشد.

ضمناً از این آیه استفاده می شود که نزول جبرائیل مخصوص پیامبران نبوده ، البته به عنوان وحی و آوردن شریعت و کتب آسمانی، منحصراً برآنها نازل شده ولی برای رساندن پیامهای دیگر( مانند پیام فوق به مریم) مانعی ندارد که با غیر پیامبران نیز روبرو شود.

تمثل چیست؟ منظور آنکه آن فرشته الهی به صورت انسانی درآمد.

تحقیق در مورد تفسیر سوره انشراح 13 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : وورد

نوع فایل :  .docx ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحه : 13 صفحه

 قسمتی از متن .docx : 

بسم الله الرحمن الرحیم

))تفسیر سوره انشراح((

زیر نظر استاد محترم سرکار خانم راضیه آرام

تنظیم کننده سمانه وحیدیان فر

بهار 88

آیه 1 – 8 . سوره ا نشراحبِسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِأَ لَمْ نَشرَحْ لَک صدْرَک (1) وَ وَضعْنَا عَنک وِزْرَک (2) الَّذِى أَنقَض ظهْرَک (3) وَ رَفَعْنَا لَک ذِکْرَک (4) فَإِنَّ مَعَ الْعُسرِ یُسراً(5) إِنَّ مَعَ الْعُسرِ یُسراً(6) فَإِذَا فَرَغْت فَانصب (7) وَ إِلى رَبِّک فَارْغَب ( (8

  ترجمه :

بنام خداوند بخشنده مهربان1) آیا ما سینه تو را گشاده نساختیم ؟ 2) و بار سنگین را از تو بر نداشتیم ؟3) همان بارى که سخت بر پشت تو سنگینى مى کرد.4) و آوازه تو را بلند کردیم .5) بنابراین مسلما با سختى آسانى است .6) و مسلما با سختى آسانى است .7) پس هنگامى که از کار مهمى فارغ مى شوى به مهم دیگرى پرداز

8) و به سوى پروردگارت توجه کن

مقدمه:این سوره در مکه نازل شده و داراى 8 آیه است.

محتوى و فضیلت سوره ا لم نشرح:معروف این است که این سوره بعد از سوره و الضحى نازل شده است و محتواى آن نیز همین مطلب را تایید مى کند چرا که در این سوره باز قسمتى از مواهب الهى بر پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم( شمرده شده است در واقع سه نوع موهبت بزرگ در سوره و الضحى آمده بود و سه موهبت بزرگ در سوره ا لم نشرح آمده است مواهب گذشته بعضى مادى و بعضى معنوى بود اما مواهب سه گانه این سوره همه جنبه معنوى دارد و عمده این سوره بر سه محور دور مى زند:یکى بیان همین نعمتهاى سه گانه و دیگر بشارت به پیامبر از نظر بر طرف شدن مشکلات دعوت او در آینده و دیگر توجه به خداوند یگانه و تحریص و ترغیب به عبادت و نیایش .و به همین دلیل در روایات اهل بیت (علیهمالسلام ( چنانکه قبلا هم اشاره کرده ایم این دو به منزله یک سوره شمرده شده است و لذا در قرائت نماز براى اینکه یک سوره کامل خوانده شود هر دو را با هم مى خوانند.در میان اهل سنت نیز بعضى طرفدار این نظریه هستند چنانکه فخر رازى از طاووس و عمر بن عبد العزیز نقل کرده که آنها نیز مى گفتند این دو سوره سوره واحده است و در یک رکعت هر دو را تلاوت مى کردند و میان این دو بسم الله را حذف مى کردند (ولى طبق فتاواى فقهاى ما بسم الله در هر دو باید باشد و اینکه مرحوم طبرسى در مجمع البیان نقل کرده که فقهاى ما بسم الله را حذف مى کنند درست به نظر نمى رسد(.عجب اینکه فخر رازى بعد از ذکر قول کسانى که آنها را سوره واحده مى گویند، مى گوید این سخن درست نیست زیرا محتواى آن دو با هم فرق داردسوره و الضحى هنگامى نازل شد که رسول خدا از ایذاء کفار ناراحت بود و در محنت و اندوه بسر مى برد در حالى که دومى وقتى نازل شد که پیغمبر خوشحال و شادمان بود این دو چگونه با هم جمع مى شود.ولى این استدلال عجیبى است چرا که هر دو سوره سخن از زندگى گذشته پیغمبر مى گوید و این در حالى بود که بسیارى از مشکلات را پشت سر نهاده و قلب پاک او غرق امید و سرور بوده است هر دو سوره از مواهب الهى سخن مى گوید و گذشته سخت و پر محنت را یادآور مى شود تا مایه تسلى خاطر پیامبر و امیدوارى بیشتر و کاملتر گردد.به هر حال پیوند نزدیک محتواى این دو سوره چیزى نیست که قابل شک و تردید باشد نظیر همین معنى در سوره فیل و قریش نیز خواهد آمد انشاء الله در اینکه این سوره (ا لم نشرح ) در مکه نازل شده یا مدینه از بیانات فوق روشن مى شود که در مکه نازل شده است ولى با توجه آیه و رفعنا لک ذکرک : ما نام تو را بلند کردیم بعضى معتقدند که در مدینه نازل شده است در آن زمان که آوازه اسلام و پیامبر همه جا را گرفته بود ولى انصاف این است که این دلیل قانع کننده نمى باشد زیرا پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) با تمام مشکلاتى که در مکه داشت بلند آوازه بود و در تمام محافل سخن از قیام و رسالت و دعوت او بود و به وسیله اجتماع سالانه حج این آوازه به سایر مناطق حجاز مخصوصا مدینه رسید.در فضیلت تلاوت این سوره در حدیثى از پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى خوانیم که فرمود: من قراءها اعطى من الاجر کمن لقى محمدا (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مغتما ففرج عنه : هر کس این سوره را بخواند پاداش کسى را دارد که محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) را غمگین دیده و اندوه را از قلب او زدوده است .

)

أَ لَمْ نَشرَحْ لَک صدْرَک

تفسیر نمونه:

در این آیه به مهمترین موهبت الهى اشاره کرده مى فرماید: آیا ما سینه تو را گشاده نساختیم (ا لم نشرح لک صدرک).(نشرح ) از ماده شرح در اصل به گفته راغب در مفردات به معنى گسترش دادن قطعات گوشت و تولید ورقه هاى نازکتر است سپس ‍ مى افزاید منظور از شرح صدر گسترش آن به وسیله نور الهى و سکینه و آرامش خداداد مى باشد و بعد مى گوید شرح دادن مشکلات سخن به معنى گسترش آن و توضیح معانى مخفى است به هر حال شک نیست که منظور از شرح صدر در اینجا معنى کنائى آن است و آن توسعه دادن به روح و فکر پیامبر است و این توسعه مى تواند مفهوم وسیعى داشته باشد که هم وسعت علمى پیامبر را از طریق وحى و رسالت شامل گردد و هم بسط و گسترش تحمل و استقامت او در برابر لجاجتها و کارشکنیهاى دشمنان و مخالفان .و لذا هنگامى که موسى بن عمران ماءموریت دعوت فرعون طغیانگر را پیدا مى کند" اذهب الى فرعون انه طغى" بلافاصله عرض مى کند" رب اشرح لى صدرى و یسر لى امرى" خداوندا سینه ام را گشاده ساز و کار را بر من آسان کن (طه 25 – 26).و در جائى دیگر خطاب به پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است" فاصبر لحکم ربک و لا تکن کصاحب الحوت "اکنون که چنین است منتظر فرمان پروردگارت باش استقامت و شکیبائى کن و مانند یونس مباش (که بر اثر ترک شکیبائى لازم گرفتار آن همه مشکلات و مرارت شد) (قلم – 48)شرح صدر در حقیقت نقطه مقابل ضیق صدر است چنانکه در آیه 97 سوره حجر مى خوانیم و" لقد نعلم انک یضیق صدرک بما یقولون ": ما مى دانیم که سینه تو بخاطر گفتگوهاى (مغرضانه ) آنها تنگ مى شود. اصولا هیچ رهبر بزرگى نمى تواند بدون شرح صدر به مبارزه با مشکلات رود و آن کس که رسالتش از همه عظیم تر است مانند( پیغمبر اکرم )شرح صدر او باید از همه بیشتر باشد طوفانها آرامش اقیانوس ‍ روح او را بر هم نزند مشکلات او را به زانو در نیاورد کارشکنیهاى دشمنان ماءیوسش نسازد سؤ الات از مسائل پیچیده او را در تنگنا قرار ندهد و این عظیم ترین هدیه الهى به رسول الله بود.و لذا در حدیثى آمده است که پیامبر مى فرماید: من تقاضائى از پروردگارم کردم و دوست مى داشتم این تقاضا را نمى کردم عرض کردم خداوندا پیامبران قبل از من بعضى جریان باد در اختیارشان قرار دادى ، و بعضى مردگان را زنده مى کردند، خداوند به من فرمود: آیا تو یتیم نبودى پناهت دادم ؟ گفتم آرى ،فرمود: آیا گمشده نبودى هدایتت کردم ؟ عرض کردم : آرى ، اى پروردگار! فرمود: آیا سینه تو را گشاده ، و پشتت را سبکبار نکردم ؟ عرض کردم : آرى اى پروردگار!این نشان مى دهد که نعمت شرح صدر ما فوق معجزات انبیا است ، و به راستى اگر کسى حالات پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) را دقیقا مطالعه کند و میزان شرح صدر او را در حوادث سخت و پیچیده دوران عمرش بنگرد یقین مى کند که این از طریق عادى ممکن نیست ، این یک تاءیید الهى و ربانى است .در اینجا بعضى گفته اند که منظور از شرح صدر همان حادثه اى است که در طفولیت یا جوانى پیغمبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) واقع شد که فرشتگان آسمان آمدند و سینه او را شکافتند و قلبش را بیرون آورده شستشو دادند، و آن را از علم و دانش و راءفت و رحمت پر کردند.بدیهى است که منظور از این حدیث این قلب جسمانى نیست ، بلکه کنایه و اشاره اى است به امدادهاى الهى از نظر روحى و تقویت عزم و اراده پیغمبر و پاکسازى او از هر گونه نقایص اخلاقى و وسوسه هاى شیطانى .ولى به هر حال دلیلى نداریم که آیه مورد بحث اشاره به خصوص این ماجرا باشد، بلکه مفهومى گسترده و وسیع دارد که این داستان ممکن است مصداقى از آن محسوب شود.و به خاطر همین شرح صدر بود که پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) به عالیترین وجهى مشکلات رسالت را پشت سر گذاشت ، و وظائف خود را در این طریق به خوبى انجام داد .

تفسیر المیزان:

ترتب آیات سه گانه اول سوره که مضمون هر یک مترتب بر آیه قبل است ، و سپس تعلیل آنها به آیه ((فان مع العسر یسرا)) که از ظاهرش ‍ بر مى آید که با وضع رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) در اوائل بعثتش و اواخر آن منطبق باشد، و سپس تکرار این تعلیل و نیز تفریع دو آیه آخر سوره بر ما قبل همه شاهد بر آنند که مراد از شرح صدر رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) گستردگى و وسعت نظر وى است ، به طورى که ظرفیت تلقى وحى را داشته باشد، و نیز نیروى تبلیغ آن و تحمل ناملایماتى را که در این راه مى بیند داشته باشد، و به عبارتى دیگر نفس شریف آن جناب را طورى نیرومند کند که نهایت درجه استعداد را براى قبول افاضات الهى پیدا کند.